Het is 2 september 1944. De volgende dag zal Brussel bevrijd worden van de Duitse bezetters. Dat voelen die aankomen, dus proberen ze nog een allerlaatste grote deportatie te organiseren. In de gevangenis van Sint-Gillis zitten nog om en bij de 1.400 politieke gevangenen opgesloten en die willen de Duitsers zo snel mogelijk nog naar een concentratiekamp krijgen.
Jouw vraag
BIG CITY. Hoe 1.400 mensen tijdens WO II uit een Brusselse spooktrein werden gered
De Duitsers ontruimen 's ochtends vroeg de gevangenis van Sint-Gillis en laten vanuit het goederenstation Brussel-Zuid een trein vertrekken naar het Duitse concentratiekamp Neuengamme met de 1.400 gevangenen aan boord. Die staan bij elkaar gepropt, rechtop in een konvooi van 32 beestenwagons. Het is een snikhete zomerdag en in de wagons is er weinig lucht of degelijk sanitair.
"Wat is het gebouwtje op het rondpunt van het Hermesplein?"
De machinist en het spoorwegpersoneel proberen de boel opzettelijk te vertragen, want ook zij weten dat de geallieerden in aantocht zijn en dat het maar een kwestie van uren is voordat Brussel weer vrij is.
(Lees verder onder de foto)
© Urban Brussels
| Goederenstation Klein-Eiland, waar die bewuste 2 september 1944 geen goederentrein vertrok, maar een trein gevuld met 1400 politieke gevangenen
Door de trein op te houden, hopen ze nog een duizendtal mensen op de valreep te redden van hun deportatie naar een concentratiekamp. De trein vertrekt pas laat in de namiddag, en er volgen nog meer interventies om te beletten dat de trein op zijn bestemming aankomt.
Slakkengang
Onderweg ontstaan er zogezegd ‘technische problemen' en moet de trein met een slakkengang voort. Om middernacht, acht uur na het effectieve vertrek in Brussel, is de trein nog niet eens voorbij Mechelen. De trein zal zelfs nooit op Duitse bodem raken.
Tijdens het traject slaat de machinist een andere weg in. De Duitsers weten even niet meer waar de trein zich bevindt, waardoor ze hem de naam 'Spooktrein' geven. Uiteindelijk komt de trein tot stilstand omdat verzetsmensen het spoor onbruikbaar maken. De enige optie is rechtsomkeer maken. De spooktrein zet zijn nachtelijke tocht weer in naar Brussel.
De rit eindigt tijdens de vroege ochtenduren in het Anderlechtse station Klein-Eiland/Petite-Île. Die dag, op 3 september 1944, naderen de geallieerden Brussel. De Duitse treinbewakers geven het op en slaan op de vlucht. Ze zetten de deuren van de wagons open. Veel gevangenen sluipen de trein uit. Er wordt afgesproken dat de overige gedeporteerden vrijgelaten worden, in ruil voor een humane behandeling van de achtergebleven gewonde Duitsers in Brusselse ziekenhuizen.
De moedige vertragingsmanoeuvres van de machinist, het spoorwegpersoneel en andere verzetsmensen hebben tachtig jaar geleden de dood van zo'n duizend mensen kunnen voorkomen op de laatste dag van de Duitse bezetting in Brussel.
Zo werd de Spooktrein hét symbool van dappere weerstand door het spoorwegpersoneel en een van de meest succesvolle operaties van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Zelf ook een vraag voor Big City? Stel hem hier
Big City
Zet onze journalisten aan het werk en stel ons jouw vraag over Brussel. De populairste vragen van de BRUZZ-gebruikers worden beantwoord in een reportage op een of meerdere BRUZZ-kanalen.
Lees meer over: Anderlecht, Samenleving, Big City, spooktrein, tweede wereldoorlog, Klein-Eiland, bevrijding van Brussel, gevangenis Sint-Gillis
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.