DiEM25 wil alle Europeanen vertegenwoordigen

Nu Europa aan het wankelen slaat, zijn er twee houdingen mogelijk: laten wankelen of nadenken om er vervolgens een nieuwe marsrichting aan te geven. Dat is wat DiEM25 wil doen, de beweging van de flamboyante Griek Yanis Varoufakis. Kan transparantie de democratie redden?

Twee weken geleden was Yanis Varoufakis te gast in Bozar, de flamboyante ex-minister van Financiën van Griekenland. Hij lokte 2.000 toehoorders, waaronder heel wat Engelstaligen. Zijn grote eis is meer transparantie bij de besluitvorming als basis van de democratie van de toekomst. Zijn toespraak viel, toevallig of niet, samen met de grootste crisis in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Groot-Brittanië stapt uit de Europese Unie. Tenminste, dat is wat het Britse volk wil.

“In plaats van geringschattend te doen over de mensen die voor een brexit kozen, kunnen politici beter de onderliggende drijfveren serieus nemen. Ook in België kriebelt het om de middelvinger op te steken,” zo schreef Pieter-Paul Verhaeghe, een jonge stadssocioloog aan de UGent, in Knack. Politici moeten de onderliggende motieven van de brexiteers au sérieux nemen. Ondertussen lijkt de elite dat maar niet te begrijpen.

Dat onbegrip is één van de redenen voor de oprichting van DiEM25 (Democracy in Europe 2025), de politieke beweging die Varoufakis heeft opgericht en die ook in Brussel een antenne heeft. Wij nodigden drie Brusselaars van DiEM25 uit voor een gesprek.
‘European grassroots’ is wat de drie gesprekspartners bindt. Ze werken en leven alle drie in Brussel. Joren De Wachter is een Nederlandstalige Schaarbekenaar, Davide Castro en Guilherme Serodio zijn twee Portugese Brusselaars.

Wat drijft jullie om jullie bij DiEM25 aan te sluiten?
Joren De Wachter: Ik ben Belg, de enige hier rond de tafel, en dat zeg ik niet zomaar, dat is zeer relevant. DiEM is een Europese grassroots beweging, we willen alle Europeanen vertegenwoordigen, van welk land ze ook afkomstig zijn. Ik ben een ondernemer in de softwaresector.
DiEM is een beweging, geen politieke partij. We willen geen partijprogramma uitvoeren, maar het debat aanzwengelen en praten met mensen. Zoals de brexit zonet heeft aangetoond, zit Europa zwaar in de problemen. Europa is uiteen aan het vallen. Europa heeft een democratisch deficit en lijdt aan een gebrek aan transparantie. De wereld wijzigt in sneltempo. Technologie heeft een enorme impact op ons leven, maar de winsten van de technologie gaan naar een kleine groep.

Theoretisch leven we in de best mogelijke wereld, maar er zijn niet genoeg mensen die er iets van terugkrijgen of die sterk genoeg zijn om hun deel op te eisen. Wat ik vandaag ook heel erg mis zijn positieve verhalen over wat we met Europa kunnen bereiken.

Guilherme serodio: “Ik ben Portugees, en werk al vier jaar in België, ik heb in de private sector en voor de publieke sector gewerkt, nu ben ik zelfstandige. Ik heb de Griekse crisis en andere crisissen van dichtbij gevolgd.
We maken een crisis mee tussen de instellingen en de modale Europeaan die afhaakt. DiEM25 is niet links of rechts. Zoals Joren daarnet al zei, gaat DiEM niet over partijprogramma’s.

Ik heb mij vroeger ook geëngageerd en verkiezingscampagne gevoerd en ik blijf politiek belangrijk vinden, maar DiEM gaat veel verder, DiEM gaat over een droom waaraan ik als individu mee bouw. Het gaat over entrepreneurship. Ik weet niet wat Diem25 gaat bereiken, maar er zijn heel veel enthousiaste mensen, onze generatie draagt een grote verantwoordelijkheid. Het gaat over meer dan geld verdienen.

Davide castro: Ik ben op mijn twaalfde naar Londen verhuisd, ik heb mijn adolescentenjaren in Londen doorgebracht.
Ik ben een schrijver, in Londen startte ik een magazine op over wat er omgaat in de EU en het Verenigd Koninkrijk en ik heb de aanloop naar de brexit van dichtbij gevolgd. Ik versta dus heel goed de gevoelens van de Britten die zich vragen stellen over de Europese constructie en de werking van de Europese instellingen.
Als Portugees heb ik ook nauwgezet de impact op de bevolking van de opeenvolgende crisissen gevolgd. Mijn motivatie voor mijn engagement is de democratie teruggeven aan de demos.

Wat betekent Yanis Varoufakis voor u? Is hij een cultfiguur?
Guilherme: Hij heeft heel wat branie, wat hij deed tijdens de financiële crisis was het systeem in vraag stellen.
Met de financiële crisis blusten we het ene brandje na het andere. Als we de schulden willen afbetalen en binnen het systeem willen blijven, moeten we nieuwe leningen aangaan. Zo blijven we maar bezig zonder het probleem ten gronde op te lossen. Wat hij zei leek mij heel evident, maar het was groots omdat hij zijn visie uiteenzette in de cenakels die niet buiten het huidige systeem willen denken en handelen.

Davide: Yanis is een uitermate belangrijke figuur binnen de beweging, maar dat geldt ook voor vele honderden anderen. Hij is heel inspirerend, maar hij is geen cultfiguur. Hij liet ons kennismaken met een nieuw paradigma. Hij liet zien dat er een alternatief is, hij zette aan tot dromen. Hij liet me ook zien hoe dicht het systeem individuen op de huid zit. Zoals ik op een vergadering vorige week zei: het gaat erom dat we om elkaar geven.

Yoren: Yanis is een van de belangrijke initiatiefnemers van de beweging die ondertussen 30.000 leden telt in meer dan 20 landen. Hij brengt een andere analyse van de crisis. Men wil ons laten geloven dat we moeten kiezen tussen het huidig systeem dat tot armoede leidt en de politiek van de Schäuble (Wolfgang, Duits minister van Financiën, red.) die iedere Europeaan moet ondergaan en uit de brexit en consoorten. Varoufakis laat zien dat er heel wat alternatieven zijn. Het perspectief is heel anders. Die alternatieven zijn bovendien positieve alternatieven. Het gaat erover dat we bezorgd zijn en zorg dragen en dat we het mogelijk maken dat mensen bezorgd zijn en zorg kunnen dragen.
Er was een paar weken geleden een discussie in De Zevende Dag tussen Patrick Dewael (Open VLD) en Kristof Calvo (Groen) die allebei binnen hetzelfde paradigma bleven: ‘Europa heeft beslist en wij voeren uit.’ Het was alsof ze zeiden: ‘Wij denken zelf niet na’. Zoals Einstein poneerde: je kan de problemen niet oplossen met de werktuigen die het probleem veroorzaakt hebben.
Als Europese beweging zeggen wij: wij kunnen nadenken. Varoufakis stapte op als minister om een nieuwe beweging op te zetten. En ik feliciteer hem daarmee, want hij is iemand die de media haalt.
Davide: Varoufakis laat in tegenstelling tot de huidige machthebbers zien dat een ander Europa mogelijk is. Ik geloof niet dat dit utopisch is. Wat echt utopisch is, is de overtuiging dat alles beter kan worden zonder de basics te veranderen.

Transparantie is een sleutelbegrip binnen het discours van DiEM25, maar transparantie is geen politiek project. Of toch wel? DiEM telt onder zijn leden liberalen, radicaal-links en groenen. Wat bindt hen?
Joren: Transparantie zit in dezelfde categorie als “vrijheid, gelijkheid, solidariteit”, het is een onderliggend principe. Hoe je transparantie invult, en hoe je er geraakt, daar kunnen we over van mening verschillen, maar we moeten het principe zelf wel onderschrijven.
Evenmin als liberalen vrijheid tot in de details beschrijven, moeten we dat met transparantie doen. Het gaat over hoe we de samenleving organiseren, en hoe we ervoor zorgen dat beslissingen daaromtrent kunnen ‘gelezen’ worden. Nu is dat niet het geval. Ik geef een voorbeeld: enkele weken geleden is een dertienjarig meisje gestorven in een ongeluk omdat vrachtwagens dode hoeken hebben. Er was een krantenartikel waarin werd uitgelegd dat die dode hoeken worden veroorzaakt door het design van de vrachtwagen. Dat design is opgelegd door regelgeving. Vroeger was die nationaal, nu Europees. Men is bezig om die regelgeving aan te passen. Maar ondertussen sterven er in Europa elk jaar duizend mensen door dat opgelegd design met dode hoeken.

Als gemeenschap maken we hieromtrent keuzes. Wat is belangrijker: de winstmarges van fabrikanten van vrachtwagens als ze een nieuw design opgelegd krijgen (met minder dode hoeken), of het leven van duizend dertienjarige meisjes per jaar? Dit soort beslissingen moet transparant genomen worden. België stuurt een vertegenwoordiger naar de vergaderingen in Europa waar over dat design wordt beslist. Maar we weten niet wie dat is, we weten ook niet welke positie die persoon inneemt of waarom. Nochtans is de keuze uitermate belangrijk: dwingen we fabrikanten om te investeren en redden we mensenlevens, of laten we begaan.

Die vraag kan uitgebreid worden naar andere beslissingsniveaus. Ook wie de Belgische regering naar de vergaderingen over de Tobintaks stuurt en welke positie hij of zij daar inneemt. We hebben het recht dat te weten omdat die vrouw of man ons vertegenwoordigt.
Artikel 33 van de Belgische grondwet zegt: ‘Alle machten gaan uit van de Natie’. Dat gaat over de volkssoevereiniteit. De macht gaat niet uit van de politici, maar van het volk. In ons parlement spreken de politici voor de camera, in Europa niet. Dat moet de veranderen, vandaar de slogan van Varoufakis: Europa moet democratisch worden of het zal verdwijnen.

Guilherme: Transparantie is geen doel, het is een middel om het politieke debat op scherp te stellen. Om na te denken en te handelen. Het gaat niet over links of rechts, het gaat over participatieve democratie, engagement en empowerment.
Iedereen is welkom. We willen zoveel mogelijk mensen met zoveel mogelijk meningen bereiken om in 2025 een Europese Grondwet te schrijven. Nieuwe regels die een nieuwe politiek uittekenen, die ook mensen die zich nu niet politiek engageren verleiden. Allicht moeten we collectieve intelligentie aanspreken. Het menselijk ras is ongemeen intelligent.