Guido Fonteyn: ‘Ons Belgisch model werkt behoorlijk goed’

Als een obligate les in vaderlandse geschiedenis worden drie publicaties van journalist en Wallonië-watcher Guido Fonteyn in één box heruitgegeven. “Omdat onze staatsstructuur een goed model is voor andere landen, zoals Turkije,” tipt Fonteyn.

De drie boeken die uitgeverij Epo deze maand als België - Een ménage à trois in een harde box, met Magritte-cover groepeert, zijn: Over de taalgrens (2009), Grensgebied (2010) en Vlaanderen, Brussel, Wallonië: een ménage à trois (2014). Daar schrijft Fonteyn nu een inleiding deel bij, verankerd aan het gegeven België.

De historisch geduide verhaallijnen van de drie publicaties hebben wel wat aandacht gekregen bij hun uitgave. Is dat nog steeds het geval?
Fonteyn: "Ze vormen stuk voor stuk een deel van de puzzel van de Belgische geschiedenis, waar niet zoveel over geschreven is. Grensgebied, over de Duitstalige gemeenschap in ons land, gaat worden aangekocht door de Duitstalige cultuurgemeenschap, ter verspreiding in het onderwijsnet. Ik zal dat boek ook toelichten op het colloquium dat dit najaar wordt gehouden naar aanleiding van 25 jaar Duitstalige regering. En Vlaanderen, Brussel, Wallonië gaat in september in het Frans verschijnen (bij de linkse coöperatieve uitgeverij Les editions du cérisier, JMB)."

Kunnen we stellen dat ze elk hun belang hebben als je een stuk geschiedenis van België moet doorgeven?
Het belang van Over de taalgrens is dat we in de jaren 1970 zijn afgegleden naar wat geweld (in Voeren ten tijde van José Happart, JMB).

Het verhaal over Duitstalig België in mijn tweede boek maakt voor het gros van de Belgen duidelijk dat de oostkantons niet meer bestaan, zoals verkeerdelijk nog wordt gedacht. Eupen is op Duitsland gericht en Sankt-Vith op Luxemburg, met daartussen de Hoge Venen.

Het derde boek is louter een observatie, waarin verduidelijkt wordt dat – meer dan de taal tussen Walen en Vlamingen – de industrie (vooral de grondstofdelving tot vorige eeuw) de oorsprong is van alle naijver. Het geld wordt gegenereerd door enkele mensen en veel minder structuren dan wij denken. En zelfs nog steeds. Zo kom ik tot de thesis over de onderlinge verhoudingen tussen Vlaanderen en Wallonië.

Plots groepeert u de invalshoeken als één België-boek. Waarom nu?
Het is een initiatief van de uitgever. Het element dat daarbij speelt is de context België en waar dit model vandaag voor staat. Er is de jongste jaren veel gelachen met België, recent kregen we zelfs de naam a failed state.

Ik stel dat het Belgische model nochtans behoorlijk goed werkt. Onze staat is hervormd zonder geweld, dat is van het grootste belang. Kijk maar naar de conflicten waar minderheden elkaar aanvullen in andere landen. Daar is het geweld nooit ver weg.

Het is toch wel een krasse uitspraak om te stellen dat onze staatsstructuur goed werkt, terwijl de versnippering de werkmolen vertraagt en handenvol geld kost.
Als ik zeg dat het Belgische model werkt, bedoel ik dat vertrekkend van dit model de gesprekken kunnen en moeten worden verdergezet.

Twee voorbeelden. Als er meer bevoegdheden van de gemeenten naar het Brussels Gewest moeten gaan, dan kan zo een gesprek worden verdergezet. Als de Duitse gemeenschap na cultuur nu van het gewest ook openbare werken als bevoegdheid krijgt, dan is dat een evolutie op een model. Dé vergelijking die we moeten maken is deze met landen als Turkije.

Elke ménage tussen minderheden kan ons model dus gebruiken.
In Duitsland is er een Deense minderheid en in Denemarken een Duitse. In Italië zit je met Süd-Tirol. In Spanje met Catalanen en Basken. Kijk naar Schotland, dat na de brexit meer onafhankelijkheid wilt.

Wij hebben daar jaren over gepraat en uiteindelijk heeft dit geleid naar bepaalde vormen van zelfstandigheid. Het werd in gemeenschappen en gewesten vormgegeven. Wel, op dat model mogen we fier zijn.

Trouwens, er is geen enkel homogeen land in Oost-Europa. We moeten daar het voorbeeld van Turkije bijnemen, want de wijze waarop daar met minderheden wordt omgegaan... Ons model is een bruikbaar exportproduct voor dergelijke landen, die vergelijkbare problemen hebben. Dus bijna voor iedereen.

Basisidee is dat we ons allesbehalve belachelijk moeten voelen over onze ingewikkelde staatsstructuur en discussies. Het gaat om het resultaat: een volkenrechterlijk begrip dat geëxporteerd kan worden. Trouwens, het draait niet louter om het ‘resultaat’ richting federalisering van bevoegdheden, het gaat om de wijze waarop: met dialoog en respect.

De scharnierfunctie van Brussel houdt u toch wel onderbelicht.
Enkel in het derde boek komt Brussel ter sprake en wordt er herleid tot een marktfunctie. Het geld van de beurs en het grote kapitaal. En het geld dat van Vlaanderen komt en dies meer.

Maar waarom ik niet over Brussel schrijf, heeft louter te maken met het feit dat ik Brusselaar ben, en te betrokken partij ben. Eigenlijk ben ik te geëngageerd als het over Brussel gaat en ik wil observator blijven, althans in deze publicaties.

INFO:
België. Een ménage à trois komt in augustus uit bij Epo, 556 blz., 34,90 euro