Met een vrachtschip door Brussel: 'De stad ligt ver weg'

Het leven van schippers waar ook ter wereld speelt zich ver af van het dagelijkse leven van de gewone sterveling op land. Elke dag varen er een dertigtal door de Brusselse haven om er te laden en lossen. De Nederlander Dik Kuup is een van hen. Wij voeren een dagje mee aan boord van zijn schip.

Dik Kuup geeft instructies aan de man die met een bulldozer zijn schip aan het lossen is. Het schip, de Tyda Kyra, is bijna leeg. Enkele uurtjes geleden lag het nog drie meter dieper in het water, met drieduizend ton zand aan boord. Nog een paar keer scheppen, en het schip kan terugkeren. Kuup kijkt tevreden naar zijn lege schip. “Lossen gaat veel sneller dan vroeger,” klinkt het. “Die lading (hij wijst naar een grote hoop zand, red.) was in enkele uurtjes gelost.”

Kuup komt uit Nederland. Zijn nette kledij en schoenen steken af tegen de ruwe omgeving van de haven. Aan boord staat Antoinette, zijn vrouw, klaar om weer te vertrekken met hun schip van 135 meter lang. Ze hebben aangemeerd aan de Rederskaai, tegenover Thurn & Taxis, daar waar het Zeekanaal eindigt en het kanaal richting Charleroi begint. Verder mag het schip niet varen, dus moet het schipperspaar rechtsomkeer maken. Een hele klus.

Met een walkietalkie in de aanslag begint Kuup vanop zijn schippersstoel in de stuurhut aan het draaimanoeuvre. Hij communiceert met een schipper die de voorkant van zijn schip kan zien vanop een andere boot, terwijl Kuups vrouw aan de achterkant van het schip staat. Ze geven allebei instructies. Beetje bij beetje slaagt Kuup erin om het lange gevaarte te keren. Eenmaal gedraaid, gaat het rustig richting voorhaven van Brussel. “Onze volgende lading is pas op maandag, nu hebben we drie dagen vrij,” zegt Antoinette Kuup met pretoogjes.

De stuurhut van de Tyda Kyra oogt huiselijk, met een houten tafel met zitbanken, een bureau en een hometrainer. Op de donkere houten boorden staan vazen met bloemen, kadertjes met foto’s en een reeks geboortekaartjes. Zijn schoenen heeft hij aan de voordeur gelaten. “Anders neem je dat vuil van het schip mee naar binnen.” Een houten roer heeft het schip niet: Kuup vindt zijn weg via camera- en satellietbeelden.

Dik en Antoinette Kuup wonen niet alleen op de boot, een Filipijnse matroos vaart al negen jaar met hen mee. Hij woont helemaal vooraan in de boot. “Ik sta klaar voor Dik en Antoinette wanneer ze mij nodig hebben,” zegt Archie Lada enthousiast. “Ook als ik in het midden van de nacht moet opstaan.” Zijn vrouw en kind bezoekt hij twee keer per jaar, zij wonen nog op de Filipijnen. Vorig jaar kwamen ze voor het eerst op bezoek. “Dat was geweldig,” glundert Lada. “Al was mijn vrouw wel een beetje bang dat onze zoon van de boot zou vallen.”

Kuup is als telg uit een rasechte schippersfamilie op een boot geboren, net als zijn drie broers. “Langs moederskant vaart mijn familie al van voor de Eerste Wereldoorlog,” zegt hij trots. “Ik ging mee op de boot van mijn vader, tot in Brussel, maar ook verder. Het schip was veel kleiner, waardoor we op het kanaal naar Charleroi konden. In die tijden was de Kanaalzone in Brussel nog heel grimmig. Jongeren gooiden in Molenbeek vaak afval op de boot. Maar weet je, er is genoeg geklaagd over Molenbeek.”

Het schip vaart intussen langzaam het kanaal af. “Daar, achter die bomen, ligt het koninklijk paleis,” wijst Kuup. We naderen de Van Praetbrug. Kuup en zijn vrouw leggen alles wat rechtop staat neer: fotokadertjes, het computerscherm, de hometrainer. “We moeten het dak van de stuurhut laten zakken,” legt Antoinette Kuup uit. “Anders kunnen we de brug niet onder.” Het dak komt zo laag dat Kuups hoofd erbovenuit steekt. Dat ontsnapt niet aan de aandacht van enkele jonge kinderen op de brug. Ze zwaaien uitbundig naar de lange boot en lachen met het grappige gezicht. “Veel contact met mensen op de kade hebben we niet,” vertelt Kuup. “Zelf bezoeken we Brussel ook niet vaak, de stad ligt zo ver van de haven. Dat is jammer. In Antwerpen is dat anders, daar trekken we vaker de stad in.” Terwijl Kuup de boot onder twee bruggen door vaart, daalt zijn vrouw af naar hun huis. Dat ligt in de buik van het schip en is, net als de stuurhut, kraaknet. Er is een living, een badkamer, enkele slaapkamers en een grote keuken. Op het aanrecht liggen kookboeken van Jamie Oliver. “Tijd voor hobby’s hebben we niet, maar Dik houdt wel van koken,” zegt ze. Vanuit de keuken zien we intussen schroothopen die op de kade liggen voorbijglijden.

Antoinette Kuup komt uit een klein dorpje op het Nederlandse platteland en had niets met boten. Maar toen ze verliefd werd, verhuisde ze van het land naar het water. Het koppel is intussen al 25 jaar getrouwd en woont tien jaar samen op de Tyda Kyra. Ze zijn zo goed als altijd samen. “We kunnen niet van elkaar weglopen,” lacht ze. “Onze drie kinderen zijn op de boot geboren. Toen de kinderen nog klein waren, voeren we op de Donau.” Daar kijkt het koppel met veel plezier op terug. “Toen gingen we echt ver, tot voorbij Boedapest,” glundert Kuup.

Toen de kinderen naar school moesten, stuurden Dik en Antoinette hen op internaat in Werkendam, hun thuishaven ten noorden van Breda. “Dat is hét nadeel aan deze job: je kinderen moeten missen,” zegt Kuup. Elk weekend haalden de ouders hun kinderen op. “Morgen haal ik onze jongste dochter op, dan spenderen we samen het weekend in Brussel”, zegt Antoinette Kuup. Toch is het contact gemakkelijker geworden. “Smartphones zijn een droom,” zegt Kuup. “Nu kunnen we altijd met de kinderen communiceren.” Dat was anders toen ze elkaar pas leerden kennen. “Toen we pas verkeerden, telefoneerde Dik me vanop de sluis,” lacht zijn vrouw.

Als doorgewinterd schipper, heeft Kuup de wereld van de binnenvaart zien veranderen. “Vroeger had je hier in Brussel overal mobiele kranen langs het kanaal, die zijn allemaal weg.” Ook het leven aan boord is grondig veranderd. “Toen hadden we batterijen nodig om elektriciteit te hebben, nu is dat met een generator. Die maakt veel lawaai. Toen ik jong was, waren er niet zoveel appartementen zo dicht bij de haven. Nu klagen buurtbewoners soms over het lawaai van de boot. Nu ja, als je echt lastige buren hebt, dan verplaats je je gewoon een beetje,” lacht Kuup.

De eindbestemming komt in zicht. Hier, aan de Léon Monnoyerkaai, zullen Dik en Antoinette Kuup, en Archie Lada drie dagen aangemeerd liggen. Kuup maakt zich klaar om te boot aan de kant te zetten. “Het leukste aan de job is dat je nooit weet wat er om de hoek ligt. Vandaag liggen we hier, volgende week misschien ergens in Duitsland, dat is toch geweldig?” Zou hij ooit iets anders doen? “Ach,” lacht de trotse schipper, “ik zou niet weten wat.”

Haven van Brussel groeit

Het gaat goed met de haven van Brussel. Tijdens de eerste helft van dit jaar werd er ruim drie miljoen ton vervoerd, dat is bijna tien procent meer dan tijdens dezelfde periode vorig jaar. De schepen vervoeren het vaakst bouwmaterialen zoals zand en cement, olieproducten en ook containers. Dat stijgende verkeer heeft twee belangrijke oorzaken. Zo waren er geen noemenswaardige incidenten op het kanaal. “Een belangrijke taak van de haven is het onderhoud van het kanaal,” legt Sylvain Godfroid van de haven uit. “Dit jaar spendeerden we bijvoorbeeld al meer dan 2 miljoen euro aan baggerwerken.” En daarnaast worden er sinds dit jaar nieuwe soorten goederen vervoerd, zoals fruit voor de Brusselse vroegmarkt.

In vergelijking met grote zeehavens zoals die in Antwerpen of Gent is de haven van Brussel klein. Veel ruimte om uit te breiden heeft de haven echter niet. “We liggen vlak bij de grens met Vlaanderen. Sinds de regionalisering van 1993 mogen we niet uitbreiden over die grens,” zegt Godfroid. De nieuwe terminal voor cruiseschepen is klaar om volgende zomer schepen te ontvangen. Met die terminal zal de haven misschien zichtbaarder worden in de stad. “Het is een uitdaging om verbindingen met de Brusselaars te creëren,” geeft Godfroid toe. “We werken aan een nieuwe communicatiestrategie en proberen de industrie zo goed mogelijk te integreren rond de Kanaalzone,” klinkt het.