Superkick tegen de klok: escape rooms veroveren de stad

Met de inrichting van chiquere escape rooms in Brussel tegen de zomer, raakt het spelaanbod in een stroomversnelling. Nu al telt de stad vijftien ontsnappingskamers op zeven adressen. Benen we de noorderburen bij?

Denk vooral niet aan Dutroux bij het woord ‘ontsnappingskamer’. Escape room of voluit real life room escape, ook al eens exit game genoemd, is een teamspel voor minstens twee personen. De deelnemers worden opgesloten in een kamer, met een thema. Bedoeling is om aan de hand van raadsels, puzzels, attributen en aanwijzingen - van een meeglurende camera - een code te doorbreken. De opdrachten volgen elkaar op. Wie alles goed doet, krijgt uiteindelijk de deur ontgrendeld. Dat moet binnen een vaste tijd – meestal een uur. In elke kamer komt een constante terug: de tijdsklok die irriterend verder tikt. Een ding is zeker, je kent elkaar als je binnengaat en mogelijk op een andere manier als je buiten raakt.

Nieuwe hype
Nederland gaat prat op een aanbod van bijna vierhonderd escape rooms en iedere maand komen daar nieuwe bij. Goed voor een theealternatief, bedrijfsteamuitje of pittige clubavond, roepen de oranjejongens. Een slimmerd of twee claimde meteen informatieve websites met locatie-overzichten (escaperoomnederland.nl en all-escaperooms.nl). Bij ons is er nog niet zo lang escapegamesbelgium.be, waar de rooms zich op bekendmaken. Vlaanderen en zeker Wallonië halen de hype maar mondjesmaat binnen. Het aanbod in Brussel, dat als eerste een escape room opende in 2013 - het jaar dat de eerste escape room ook in Nederland het daglicht zag - breidt zich volop uit. In enkele jaren zijn al zeven aanbieders van het spel actief in de stad. In de zomer zouden dat twintig themakamers moeten zijn: van het geheime lab en het ruimteschip tot de gevangeniscel. Er is ook een eventbureau The Cube, dat in een hangar een gelijksoortig teambuildingspel organiseert voor zeven tot honderd man, met als thema: een groot laboratorium. Niet echt een escape room in de strikte zin, maar het komt aardig in de buurt.

Waar draait het om in het spel? In de eerste plaats denkwerk. Puzzels oplossen, aanduidingen volgen, verbanden leggen,.. Het vraagt om overleg binnen een erg kort tijdsbestek. Gevolg: het wordt een snel botsen van emoties als schrik, prikkelbaarheid, stress, welbehagen, blijdschap, verslagenheid en euforie. Wees gerust, er is ook veel positiefs aan. Het leidt tot eendracht, want de groep moet nu eenmaal samenwerken om de slotcodes te onmaskeren. Anders blijft het hele team gevangen, na de deadline. En wie weet wat er dan gebeurt? Vult de kleine ruimte zich met rook? Gaat het licht dan uit? Loopt de kelder onder?

Ontstaan
Het op serial games gebaseerde concept ontstond in 2004 met de Crimson Room van Takagism in Japan, maar Budapest kreeg de eer van de eerste echte ontsnappingskelder in 2009. Heel krakkemikkig-simpel toen: een vieze kelder met hang- en cijfersloten die opengingen met codes. Het werd een schot in de roos bij de Hongaren en kreeg navolging. Toch boekten de eerste rooms in Londen en Barcelona in 2011 niet meteen succes. Het was pas met HintHunt in 2012 in hartje Londen, dat de intrigerende ontsnappingskamer een fenomeen werd. “Zo erg zelfs dat de hype in de ranking van must sees and to do’s boven de Big Ben of Buckingham Palace aangestipt stond. Wat vreemd, maar begrijpelijk is als iedereen vijf sterren begint te posten na zijn leuke tijd in de escape room,” zegt Julien Vandenitte, wiens kompaan de eerste zaak in Brussel opende in 2013.

HintHunt startte van Parijs (2013) tot Bangkok franchises met rooms die een veel mooiere scenografie hadden en meer technologische snufjes, dan de eerste generatie escape rooms van de Hongaren. Zo is Escape Hunt als eerste zaak in Brussel begonnen, eerst nog onder Benelux-franchise van een Franse groep. Nu komt de derde generatie eraan, met een concept van nog meer effecten en themakeuzes. Zo bouwt Enygma drie tot vier nieuwe kamers bij, een verdubbeling voor het toch al gevarieerde aanbod in de Vijfhoek.

Gamification
Wetenschappelijk onderzoek over escape rooms in Europa is er nog niet. Aan de universiteiten van Brussel en Leuven wordt gesteld dat het maar om een spel gaat, en dus (nog) geen onderzoek behoeft. Aan de Universiteit Utrecht, bachelor Communicatie- en informatiewetenschappen, heeft een student wel een paper gemaakt: De nieuwste gamification sensatie: escaperooms. Maar zijn docente Teresa de la Hera Conde-Pumpido kon zich niet aansluiten bij de discoursanalyse. “Het concept escape room heeft niets vandoen met gamification,” stelt ze. “Dat is het toepassen van spelstrategieën in een niet-spelsituatie. Bedoeling ervan is om op een ludieke manier van houding te veranderen, zoals lifestyle, andere voeding, leren sporten,… En als je in een escape room binnenstapt, zit je meteen in het spel. Al kan samenspelen wel werken voor teambuilding, maar dat is wat anders – en wel een onderzoek waard op het vlak van onderwijs en psychologie.”

“Escape rooms zitten eerder in de categorie van serial games, een spel dat een reeks doelen voor ogen heeft. Zoals het specifiek aanleren van (beroeps)vaardigheden, bijvoorbeeld samen oplossingen bedenken in een stresssituatie. Dat neemt niet weg dat er zich een interessante evolutie ontwikkelt rond escape rooms. En dat wetenschapslui met de tijd casussen zullen zoeken om een interessante analyse te maken van het spel. Voorlopig blijft het onderzoekswerk echter uit.”

Dat de spelers vriendengroepjes, studenten, collega’s, families en toeristen zijn, die speciaal de escape rooms in de wereld, en dus ook Brussel afreizen, maakt dat de teamleden geen vreemden voor elkaar zijn. Ook voor schoolreizen worden escape rooms populairder, merken we in Brussel. Daar is de grens tussen louter amusement en kennismaken met leer- en denkprocessen al wat nauwer. “Als we met de tijd zullen zien dat er meer aan de hand is, dan gewoon betalen voor een speluurtje, dan zullen wetenschappers het onderwerp wel oppikken om er een analyse van te maken. Na het spel kan de leerkracht vragen stellen over omgaan met problemen, stress, denkpuzzels, gedrag. Kan allemaal interessant zijn,” zegt De la Hera Conde-Pumpido.

> Onze test: enkel BRUZZ-teams lieten zich vrijwillig gedurende een uur opsluiten in de verschillende escape rooms in Brussel. Hun bevindingen lees je in Escape rooms: onze test