BANG! Johannes Verschaeve cureert, Jan De Cock inspireert

Jan De Cock en Johannes Verschaeve zijn niet zomaar beeldend kunstenaar en rockzanger. De zelfverklaarde laatste Vlaamse primitief uit Brussel en het enige glamrockidool dat tevens een diploma filosofie op zak heeft, noemen hun samenwerking tijdens het reizende kunstenfestival BANG! een vorm van ruilhandel. "Die wordt niet uitgedrukt in geld, maar in talent en metier."

De Brusselse kunstenaar, wiens vezelplaten in 's werelds meest vermaarde musea hangen, en de frontman van The Van Jets kruisten elkaar tweeënhalf jaar geleden in De slimste mens en doen dat nu opnieuw. "De eerste keer dat ik hem op tv zag, nam hij meteen de boel over," zegt Johannes Verschaeve over zijn nog excentriekere gastheer. Daarmee beschrijft hij exact wat er zal gebeuren als Jan De Cock straks mee aan tafel schuift. "Maar zo'n kleurrijke figuur sprak me wel aan. Ik weet nog altijd niet precies wat ik van zijn grote expo in Bozar vond, maar de manier waarop hij met de ruimte omging, heeft wel indruk nagelaten. Hij zoekt nooit de middelmaat op: mensen vinden zijn werk goed of slecht. Ik hou vooral van de bruutheid ervan. Ik heb ook weinig met perfect geometrische figuren. De muziek van The Van Jets mag schoonheid bevatten, maar die is liefst gekerfd."

Dat de twee ook concreet op dezelfde golflengte zitten, werd duidelijk toen we de roze en blauwe sculpturen van De Cock op het gelijkvloers van The Brussels Art Institute (in het kader van de expo Abstract capitalism) in het vizier kregen. 'Pink & blue', zo heet ook de jongste single van The Van Jets. Toeval? "Het hangt in de lucht zeker?" lacht Verschaeve. "Maar ik had die sculpturen echt pas gezien als ik hier aankwam." Liever dan in een gevestigd instituut zoals de AB of Bozar wilde de gelegenheidscurator BANG! laten plaatsvinden op een plek "die dichter bij de straat aanleunt, en waar al eens iets mag mislukken." Eerst dacht hij aan een kraakpand, maar toen de VUB het kunstenaarsatelier van De Cock voorstelde, was hij meteen mee. "Hier hangt dezelfde laagdrempelige bric-à-bracsfeer."

Na jazzdrummer Teun Verbruggen en schrijfster Saskia De Coster is Verschaeve de derde curator van BANG!, het reizende kunstenfestival dat het momenteel dakloze KultuurKaffee van de VUB organiseert. "De timing was perfect," zegt Verschaeve. "Ik heb sowieso een ruime culturele interesse, en vorige zomer ben ik ook zelf begonnen met performances." Dat is essentieel, zal De Cock even later beamen: "Wij, intellectuelen met talent die produceren, zijn nog in staat om stromingen en disciplines te overschouwen, los van het internet, los van Amazon, los van Google. Dus zei ik Johannes: 'Het mag hier bougevol zitten, dan nog ben je welkom, omdat jij disciplines niet in hokjes stopt en zo aansluit bij mijn idealen.' Het kan zijn dat we hier 's morgens beginnen met beeldhouwen, daarna wat improviseren, 's middags modeltekenen en schilderen, 's avond jazz en rock-'n-roll programmeren om daarna af te sluiten met cabaret. Dat is hoe kunstgeschiedenis in de praktijk zou moeten worden gebracht."

Meester-leerling
"En we gaan tijdens BANG! het internet afzetten," vervolgt De Cock, "zodat geen enkele pipo van Amazon zal kunnen zeggen aan onze bezoekers: 'U hebt geluisterd naar…, dan zal u zeker dit ook goed vinden.' (Windt zich op) Je lacht, maar we spreken hier wel over de meest perverse marktmanipulatie van de voorbije twintig eeuwen, namelijk een machine die ons allemaal wijsmaakt wat goed en wat slecht is. Hoe gaan we dat al die jongelingen hier nog uitgelegd krijgen?" Het is een vraag die De Cock zich dagelijks stelt, want zijn open atelier in Kuregem is ook een school, waarin onder meer leerlingen van Sint-Lukas les volgen. "Ik heb mijn bibliotheek bewust onder de grond gestoken (waar er geen internetverbinding is, tp)." Die keuze ligt trouwens in lijn met de manifesten waarin de kunstenaar de voorbije jaren pleitte voor een terugkeer naar de traditionele meester-leerlingrelatie.

"Al die conceptuele kunstenaars zeiden: 'Where I am is my studio.' Ik niet. Ik heb tegen de stroom in van mijn living een openbare ruimte gemaakt. In een tijdperk waarin ik ongelukkig ben met politiek en media, waarin alles in één boekje, hokje of format moet passen, kies ik er bewust voor om te werken volgens het oude gildensysteem, waarin toekomstige kunstenaars eerst zelf in alle vrijheid kunnen experimenteren, weg van de markteconomie, tot ze klaar zijn om te zeggen: 'Meester, bedankt voor de bewezen diensten, ik heb veel geleerd, maar nu ga ik het anders doen.'" Dat kunstenaarsatelier, waarin 'vakmanschap is meesterschap' niet als een anachronisme klinkt, vormt straks ook de voedingsbodem van BANG!. "Noem het mijn manier om samen met Johannes uit te zweten wat platcommercieel is."

Hier en nu
De nadruk van de activiteiten tijdens BANG! ligt op het hier en het nu. "Dat is een strijd," geeft Verschaeve toe. "Ik ben een heel trage cultuurconsument, en sowieso niet de techneut die constant multitaskt. Maar toch, eigenlijk zijn we allemaal met tien dingen tegelijk, en met niets nog grondig bezig." En dus staan er eenmalige performances op het programma, optredens "die nog niet op YouTube staan" en een free sculpting-sessie waarbij bezoekers live kunnen toekijken hoe De Cock produceert. Drie livemuzikanten zullen op vraag van de kunstenaar tegelijk een improvisatie brengen met als startpunt 'The rich (and the poor)' van Keith Jarrett.

Muziek is voor De Cock altijd een motor geweest om zijn beeldend werk op gang te trekken. Hij heeft stillevens gemaakt op The suburbs en Reflektor van Arcade Fire, zegt dat Blood money en meer bepaald 'Misery is the river of the world' van Tom Waits de mood hebben bepaald van Abstract capitalism. Ook Jack White, Beck, Elvis Costello en Bill Evans zijn trouwe compagnons tijdens het houwen. "Eerst metier, en van daaruit proberen los te laten," is ook hier de link. "En harmonie. Ook op BANG! ga je dat voelen. We doen niet alleen contrair. Harmonie is de klei, de lijm om alles samen te brengen wat ertoe doet."

Waar zijn we mee bezig?
Maar niet iedereen is het daarmee eens. "Er was BAI_ 950.000 euro structurele subsidie beloofd voor een periode van drie jaar, het minimum om te kunnen blijven voortbestaan," zegt De Cock. "Desondanks heeft de commissie zopas beslist dat we niets krijgen. Minister Gatz is hen gevolgd zonder een standpunt in te nemen. Dat doet pijn, want ik heb de voorbije vijf jaar natuurlijk alles voorgefinancierd." Gepolst naar de consequenties zegt hij dat hij waarschijnlijk zal moeten verkopen, en dat hij tussen de superrijke Belgen geen koper heeft gevonden. "Raar vind ik dat. Via mijn persoonlijkheid en mijn netwerk komen hier dagelijks mensen over de vloer die België anders gewis zouden overslaan, en toch wil niemand hier investeren. Moeten de Qatarezen of de Chinezen dan verantwoordelijk zijn voor de opleiding van onze toekomstige culturele elite? Waar zijn we mee bezig?"

"De korte termijn overheerst," vult Verschaeve aan. "Maar besparen op zaken die op lange termijn belangrijk zijn, is niet bijster slim. Net als alleen inzetten op vorm en niet op inhoud." Volgens De Cock wordt het hem aangerekend dat hij zijn talent liever uitdrukt in ruilwaarde om te investeren in de jonge mensen van morgen, dan in winst. "Ik zal morgen niet in een commerciële galerie in Knokke dure beelden gaan maken, waarvan men zegt: ''t Is ne schone marmer.' Ik kan me dat niet veroorloven." Hij gaat wél de volgende clip én albumcover van The Van Jets maken. "Johannes zal me daar niet voor moeten betalen. Onze ruilhandel wordt niet uitgedrukt in geld, maar in talent en metier. Zo werkt kunst. Zo werkt muziek. Zo wordt geschiedenis geschreven. Dat hij nu met 'Pink & blue' een fantastische clip heeft, komt grotendeels doordat hij hier de voorbije maanden heeft rondgelopen. (Lacht) Maar hij heeft niets gekopieerd, hij heeft iets verdergezet… en kleuren zijn van iedereen."

BANG! No comforts, no zones, curated by Johannes Verschaeve

data: 18/2 > 25/3

waar: BAI_