Edito: religie op de schop?

Er wordt weer volop gedebatteerd over de plaats van godsdienst in onze samenleving. Dat geeft zelfs aanleiding tot politieke crisettes.

Onlangs nog met Marie Nagy die uit de gratie viel bij Ecolo wegens haar al te vrijzinnige opstelling. In Vlaanderen woedt de discussie op Twitter volop. Filosoof Maarten Boudry bijvoorbeeld laat geen kans onbenut om de ‘achterlijkheid’ van religie te benadrukken.

Het is moedig van Boudry dat hij de strijd aangaat voor meer secularisering in onze samenleving – en als het over de islam gaat, zal de grote meerderheid in ons land instemmend meeknikken, maar het lijkt toch een beetje op een verloren strijd. Zeker als die in die termen gevoerd wordt.

Religie hoort er voor heel wat mensen op deze aardbol nu eenmaal bij. Het geeft hen zingeving, hoop en troost. De piste die antropoloog Johan Leman bewandelt is daarom minstens even interessant. Het viel hem op dat religie in onze hoofdstad juist heel intens beleefd wordt, ver van de steriele Twitterdiscussies over de zin of onzin ervan. Hij vertelt erover in dit magazine.

Ook de reportage die we maakten in Auschwitz bewijst dat voor veel Brusselaars God verre van dood is. Ook niet als ze de gruwel van de nazi's onder ogen komen.

Eerder dan die mensen weg te zetten als achterlijk is het interessant om eerst na te gaan waarom religie nog zo’n factor van belang is bij veel mensen. Leman geeft daar zelf geen antwoord op, maar hij laat wel zien dat, als religie mensen tot waanzin kan drijven, zoals bij jihadi’s, diezelfde religie hen ook dicht bij elkaar kan brengen.

Het mooie aan de Verlichting is niet alleen dat die komaf heeft gemaakt met de almacht van God, met de theocratie. Maar dat die Kerk en Staat uit elkaar heeft getrokken. Een idee dat uit het christendom zelf is ontsproten, zoals politiek filosoof Charles Taylor met enige weemoed in zijn belangrijk werk Een Seculiere Tijd aantoont.

De Verlichting laat toe om godsdienst te belijden, van welke gezindte dan ook, maar laat ook de kans om die in de publieke ruimte te bekritiseren. Godsdienst houdt zich ver van staatszaken en vice versa. Dat is een ideale situatie die door weinig andere politieke systemen ook maar benaderd wordt. Laat ons daarom die dubbele vrijheid koesteren.