‘Maak Klein Kasteeltje tot bijzondere plek’

De federale overheid heeft beslist het asielzoekerscentrum in het Klein Kasteeltje te sluiten en de prachtige site aan het kanaal te verkopen. Brussels bouwmeester Kristiaan Borret pleit ervoor de asielzoekers in de stad te houden. Op de site aan het kanaal wil hij een woonproject, maar ook een bijzondere functie: een plein, een school, of – waarom niet? – een zwembad.

Dat er in een historisch gebouw met karakter, langs het kanaal in de binnenstad, een asielzoekerscentrum zit, is in klassieke stadsontwikkelingstermen een anomalie. Dat heb je nergens meer in Europa,” zegt Brussels bouwmeester Kristiaan Borret. “Dat komt omdat de waterfront-ontwikkeling langs het kanaal trager op gang is gekomen dan in andere steden.”

“Ook vind ik het jammer dat de federale overheid de asielzoekers buiten de stad wil opvangen. In Brussel-centrum is de Europese vluchtelingenproblematiek zichtbaar in het stadsbeeld. Dat asielzoekers om werk vragen op de Diksmuidelaan, vind ik een van de eigenheden van onze grootstad.”

“Door die mensen nu te verbannen naar een soort onzichtbare Bermudadriehoek, verwijderen we wat ons ergert uit beeld. Het zal de integratie van asielzoekers bevorderen als ze midden in de stad leven, in plaats van in een soort reservaat in Heembeek.” Vanuit dezelfde idee loopt Borret niet zo hoog op met een gevangenis in Haren.

“Er is ook het mobiliteitsaspect. We moeten erop letten dat instellingen die mensen zonder middelen huisvesten of op bezoek krijgen, goed bereikbaar zijn. Juist zij zijn vaak aangewezen op het openbaar vervoer. Familieleden van gevangenen moeten bijvoorbeeld gemakkelijk op bezoek kunnen komen.”

“Een ziekenhuis in de stad, zoals het Sint-Pietersziekenhuis (midden in de Marollen, red.), is automatisch bereikbaar voor heel veel mensen. Voor het Erasmusziekenhuis daarentegen hebben we de metro moeten verlengen, en bij het UZ-VUB zijn we nog altijd bezig dat probleem te herstellen.

Borret pleit er niet voor dat de asielzoekers in het Klein Kasteeltje blijven. “De lamentabele toestand daar en in de gevangenissen in Vorst en Sint-Gillis rechtvaardigen een verhuizing volledig. Als het binnenregent, moet je wel iets doen. Er zit ook een verdedigbare functionalistische logica achter verhuizen naar een green field in de rand om daar een grootschalige nieuwbouw neer te poten. De terreinen in het centrum kunnen meer geld opbrengen. Maar is het ook slim op langere termijn?

“Als stedenbouwer ben ik voor vermenging, en dat is gemakkelijker als de aantallen kleiner zijn. Daarom ben ik in principe meer voorstander van een aantal asielhuizen dan één groot asielcentrum.”

Nu de asielzoekers wegtrekken uit het Klein Kasteeltje, moet er nagedacht worden over wat er met de vrijgekomen site kan gebeuren. “Het is een fantastische plek, de pièce de résistance in de herontwikkeling van de kanaalzone.”

Voor Borret moet er een gemengd project komen. “Natuurlijk moeten er woningen komen, het gebouw leent zich daar toe. Maar we gaan er toch niet voor 100 procent appartementen maken?”

“We willen er ook voorzieningen en publieke ruimte. Het is een kans om het gebouw open te breken, naar het kanaal toe. Wat nu de binnenkoer is, zou een mooi balkon naar het kanaal kunnen zijn. De promenade voor de deur van het Klein Kasteeltje is een beetje een gemiste kans, die wordt nu niet veel gebruikt. Als er een plein bijkomt, ontstaat er mogelijk een wisselwerking.”

“Langs het kanaal heb je een aantal unieke plekken, de krenten in de pap. Binnen dat parelsnoer, van de Belle-Vuebrouwerij – ooit ook een afgesloten fort – over de Citroëngarage tot Thurn & Taxis, kan het Klein Kasteeltje een van de schakels worden. Dit zou langs de waterkant een mooie heen-en-weersprong kunnen worden van bijzondere plekken, die een mix zijn van bewoning en bijzondere publieke functies. Zoals het MIMA aan Belle-Vue iets teweegbrengt en ook een ander soort publiek naar die plaats trekt.”

“Ik weet niet wat die bijzondere functie zou moeten zijn, het is niet aan mij om dat nu te kiezen. Er is nood aan een scan van de noden in de buurt, en van de mogelijkheden van de bestaande gebouwen. Iets als het MIMA had niemand bedacht, die dingen moeten rijpen. Het is soms de aard van het gebouw die ideeën opwekt bij kandidaten die nu nog geen kandidaat zijn. De grappenmaker in ons team dacht aan een zwembad op de binnenplaats, en kleedcabines in de gebouwen errond.”

Klein Kasteeltje is niet beschermd

“Iedereen kent de U-vorm aan het kanaal, en de volledige muur in de Passendalestraat,” zegt bouwmeester Kristiaan Borret. “Weinig mensen weten dat het Klein Kasteeltje bestaat uit twee lagen gebouwen, met een smalle ‘straat’ in het midden.”

“Om daar licht en lucht te voorzien, zullen er aanpassingen moeten worden uitgevoerd. Misschien kunnen er stukken van het gebouw gesloopt worden, als maar de integriteit van het geheel behouden blijft.”

Slopen kan omdat het Klein Kasteeltje niet beschermd is. Het staat bekend als ‘opmerkelijk erfgoed’, een project dat Monumentenzorg dus graag zou beschermen. Borret kant zich wel tegen een volledige afbraak. “Het is een ensemble dat in het collectieve geheugen van de mensen zit. Ik pleit voor behoud en herinterpretatie, net zoals ik dat ook doe voor het Actirisgebouw aan de Beurs. De dienst Monumentenzorg van het gewest moet betrokken worden bij de reconversie van de site. De architectuurwedstrijd rond het Actirisgebouw, is een mooi voorbeeld om iets soortgelijks te doen voor het Klein Kasteeltje.”