Alain Vanclooster herschrijft legende van Sint-Alena: 'De Sint heb ik bewust weggelaten'

In Alena van Dilbeek vertelt Alain Vanclooster op een luchtige manier en in dichtvorm het leven van de patroonheilige van Dilbeek. Hij baseert zich op historische bronnen, maar laat een aantal (katholieke) taboes sneuvelen. Zo is Alena in zijn interpretatie niet zo vroom en kuis als haar heiligverklaring doet vermoeden, maar 'een getalenteerde, wereldse jonge vrouw met een mystieke roeping'.

Wie de Sint-Denijskerk van Vorst of de Sint-Ambrosius van Dilbeek al bezocht heeft, kent misschien de legende van Sint-Alena. Alena leefde in de zevende eeuw als dochter van de Frankische vorst Levold, die Dilbeek bezat en als heiden de christenen vervolgde.

Zonder dat haar vader het wist, sloop Alena elke nacht naar Vorst om daar de misvieringen bij te wonen, tot ze door een wachter van haar vader betrapt werd. Toen de wachters haar na een van haar nachtelijke bosuitstappen onderschepten en wilden meevoeren, hield ze zich volgens de legende vast aan een boom tot de mannen haar arm losrukten. Ze overleed kort daarna aan haar verwondingen. Zo stierf ze als martelares. Een engel zou haar arm naar de abdij van Vorst overgebracht hebben.

Kort na haar dood zou er een mirakel volgen: een blinde leenman van Levold, hertog Omundus, zou Alena aanroepen en daarbij zijn gezicht terugkrijgen. Het zou Levold en zijn vrouw Hildegard overtuigen om zich in het christendom te verdiepen en zich er even later toe te bekeren. Levold zou in Dilbeek de Sint-Ambrosiuskerk laten bouwen.

Niet neutraal
Zoals bij elke legende werd het verhaal vele eeuwen na de feiten opgeschreven en is het gissen naar hoe waarheidsgetrouw het wel is. "Het is logisch dat de schrijver geen neutrale waarnemer kon zijn en dat hij het verhaal manipuleerde om Alena als een voorbeeld van vroomheid en kuisheid voor te stellen," vertelt Vanclooster. "Typisch is bijvoorbeeld dat er een aantal mirakels aan haar worden toegeschreven. Om aan alle eigenschappen van een heilige te voldoen moest ze ook martelares én maagd zijn."

De legende over Sint-Alena werd ook meermaals herschreven. De oudste beschikbare Nederlandstalige bron is van 1518. De hagiografie ligt in de Koninklijke Bibliotheek, de Albertina. In 1949 vertaalde Luc Indestege het Middelnederlandse boek. In 2006 werd er ook een wetenschappelijk boek uitgebracht dat de legenden en de overblijfselen zoals de relikwieën onder de loep neemt, maar geen van deze publicaties heeft de 'schwung' om de legende weer tot leven te brengen. Daar wou Alain Vanclooster verandering in brengen.

Het idee is een paar jaar geleden gegroeid, toen Vanclooster nog in Dilbeek woonde en voor de Week van de Amateurkunsten een monoloog over Sint-Alena schreef, die hij ook voordroeg.

Na zijn eerste dichtbundel Liever is een haas besloot hij een boekje te wijden aan Alena. Het resultaat is een vlot leesbare publicatie waarin hij in dichtvorm het verhaal herschrijft. Hij kruipt daarvoor in de huid van een tijdgenoot van Alena, die als verteller optreedt. Pas op het einde van het verhaal kom je te weten wie die verteller is.
Hoewel het verhaal gebaseerd is op de legende, worden in Vancloosters interpretatie een paar heilige huisjes helemaal onderuitgehaald. Zo verwerkt hij de legende tot een liefdesverhaal waarin Alena een romance heeft met Pieter, de timmermanszoon uit Vorst die haar laat kennismaken met het christendom.

Het verhaal is ingedeeld in vijftien korte hoofdstukken, die telkens worden geïllustreerd met een tekening van Steven Selschotter, een neef van Vanclooster. Pelgrims zullen wel even slikken als ze hun heilige Alena in het midden van de liefdesdaad afgebeeld zien staan.

Voor de voorkaft van zijn boek gebruikt Vanclooster een afbeelding uit de hagiografie uit 1518 waarop Alena van de boom gerukt wordt. Vanclooster verwijst in de proloog naar een fragment uit de hagiografie uit 1518: "Opdat wi niet begrepen en worden noch in loghene bevonden, van tghene dat wi vander maghet scriven / so stercken wi onze redene op tghene dat wi vele eerlijcke ghelooflijcke persoonen van deze heylighe maecht hebben hooren segghen. Want sinte Iheronimus seit dat beter is goede slechte redene uut goeder waerheyt / dan schoonen thoon van woerden in loghenen." Of, vrij vertaald: het verhaal is niet bewezen, maar het is wel de waarheid.
In de epiloog van het boek geeft Vanclooster grif toe niet de exacte feiten over Alena te weten, maar zijn dichterlijke vrijheid gebruikt te hebben om een beeld te creëren van een 'talentrijke en wereldse jonge vrouw met een mystieke roeping'.

Voor zijn boek heeft Vanclooster zich uitgebreid gedocumenteerd. Hij geeft hierover op 17 november een lezing in het cultuurcafé Tatwala, 'Den TAT', in Dilbeek (Kalenbergstraat 9). Daar komt u meer te weten over de historische, religieuze, literaire en artistieke context van de patroonheilige.

Alena van Dilbeek van Alain Vanclooster, met tekeningen van Steven Selschotter, kost 15,95 euro en is verkrijgbaar in de Standaard Boekhandel van Dilbeek.