Foyer in Molenbeek (1): 'Wij pakken problemen graag aan met flair'

Al meer dan veertig jaar is de Foyer een begrip in Brussel. Het begon met een jeugdhuis in een volkse, maar kansarme buurt in deze vrijwel jeugdhuisloze stad. Honderden kinderen kregen er huiswerkhulp, keken er film en leeuw. Intussen is het jeugdhuis uitgegroeid tot een flink uit de kluiten gewassen sociale organisatie die vier vzw’s groepeert. De grootste daarvan is een officieel Regionaal Integratiecentrum. De andere vzw’s bieden activiteiten voor jong en oud, vrouw en man, uit Molenbeek en heel Brussel.

A ls een ontoegankelijke burcht sluit het grote gebouw van de Franse Gemeenschap Molenbeek af van het Saincteletteplein. Maar wie zijn weg een beetje kent in Brussel, weet dat je net vóór die burcht naar links kunt om in een van de kleurrijkste straatjes van Molenbeek terecht te komen: de Werkhuizenstraat.Als Francis Marissens mij voor de deur van de Foyer tegenkomt, lacht hij er een beetje mee. "Ja, het is hier door de jaren het sociale straatje van Molenbeek geworden."

De Foyer alleen al neemt een vijftal blokken van de straat in beslag. Naast het oorspronkelijke jeugdhuis is er nu ook een houtatelier, zijn er klaslokalen voor allerlei opleidingen, en een permanente tentoonstelling over diversiteit. Toch hebben de gebouwen iets gemeen: elk van hen heeft wel een of ander kleurrijk accent dat het grijze van de stad doorbreekt. "Daar hecht onze directrice veel belang aan," legt Marissens uit. "Onze opdracht is allerlei problemen aan te pakken, maar we doen dat graag met flair.""Voor één gebouw moeten we de onlangs overleden Phil Bosmans bedanken. Hij kocht zelf een pand in de De Ribaucourtstraat om er een vrouwenhuis van te maken. Die man heeft voor onze organisatie, en voor heel wat andere, veel betekend. Zulke mecenassen lopen er tegenwoordig niet veel meer rond."

Laboratorium
Bij Foyer worden activiteiten vaak opgezet als kleine uitprobeersels, en soms nemen ze dan zo'n omvang aan dat ze een eigen leven gaan leiden. Dat gebeurde bijvoorbeeld met de taallessen Nederlands voor nieuwkomers, die nu voor heel Brussel gecentraliseerd zijn in een aparte organisatie. Ook Intec Brussel, met zijn informaticacursussen voor laaggeschoolde allochtonen, is een spin-off van de Foyer. "Zo werken wij, dat is de kracht van onze organisatie," zegt Marissens. "Wij staan met beide voeten op het terrein. Dankzij die praktische ervaring evolueren we steeds mee met de tijd. De Foyer is een laboratorium voor hoe een solidaire samenleving zou kunnen zijn." Want de tijden veranderen, en het publiek van Foyer ook.

Intussen heeft Loredana Marchi zich bij ons gevoegd. Zij is de huidige directrice van Foyer, een Italiaanse die na haar studie aan de universiteit van Trieste naar België kwam om les te geven aan Italiaanse migrantenkinderen. Nu zijn het heel andere nationaliteiten die zich bij de Foyer aandienen: Marokkanen, Turken, Tsjetsjenen, Russen, Roemenen...Dat een en ander niet zonder botsen en stoten verloopt, spreekt voor zich. "Het kan allemaal beter als we de problemen erkennen en aanpakken," zegt Marchi. "Helaas zien we de maatschappij verharden. Vroeger was er meer solidariteit, nu is er meer en meer individualisering, en dus ook vereenzaming. Een probleem dat we de laatste jaren zien toenemen, is dat van de alleenstaande moeders. Overal neemt het aantal echtscheidingen toe, maar als je het al niet breed hebt, is het leven helemaal hard als gescheiden moeder." Marchi wordt er stil van terwijl ze eraan denkt, en Marissens neemt weer over: "Zulke thema's pikken wij op, precies omdat we tussen de mensen staan. Onze ervaring krijgt officiële waardering, en voor een aantal thema's - zoals werken met Roma of mensen zonder papieren - zijn wij een erkend expertisecentrum, wat betekent dat wij over die onderwerpen advies verlenen aan andere organisaties. Maar we willen zeker het eerstelijnswerk niet loslaten, want anders verliezen we ook de grondslag voor onze expertise."

"Dat standpunt moeten we soms wel met hand en tand verdedigen. Vroeger kregen middenveldorganisaties weinig geld van de overheid, maar hadden ze veel vrijheid. Nu krijgen we iets meer geld van de overheid, maar hebben we veel minder vrijheid. In zekere zin is dat te begrijpen, maar de overheid mag niet uit het oog verliezen dat het middenveld de maatschappij is."

Integratie
Een andere conclusie die de medewerkers van de Foyer hebben getrokken uit hun werk, is dat integratie in twee richtingen moet gaan. "Het heeft geen zin om nieuwkomers taallessen en opleidingen te geven, klaar te stomen voor een maatschappij, als die maatschappij niet openstaat voor hen," zegt Marissens. Hij is bij de Foyer onder andere medeverantwoordelijk voor de projecten rond sociale cohesie.

"Al werken we voor de hele regio Brussel, ook hier is Molenbeek een interessant laboratorium. Zo ligt de KBC-hoofdzetel hier op een boogscheut vandaan. De mensen die daar werken, komen voor het grootste deel met de trein aan in het Noordstation, nemen dan een pendelbusje naar hun kantoor, en geen haar op hun hoofd dat eraan denkt een voet te zetten in het beruchte Molenbeek. Bij hen experimenteren we met het programma Diversiteit in bedrijf, in de hoop dat de mensen wat meer voeling met de wijk en met Brussel krijgen."

"Daarbij maken we bijvoorbeeld ook graag gebruik van de film Les Barons. Met de productie ervan hebben we zelf niets te maken, die eer komt anderen toe. Maar we zijn er trots op dat een jongen van om de hoek, Nabil Ben Yadir, helemaal zelf acht jaar lang aan zo'n mooi en relevant project heeft gewerkt. Je moest eens weten wat hier allemaal aan talent rondloopt. De huidige Franstalige minister van Cultuur Fadila Laanan kwam hier als kind, ex-olympisch atleet Monder Rizki stamt uit onze atletiekclub Atlemo, zangeres Leki heeft hier nog gewerkt - om er maar enkele te noemen."

Kangoeroe
Een ander interessant project om de sociale cohesie te bevorderen is kangoeroewonen. In een rustig straatje in Molenbeek heeft de Foyer een huis in twee appartementen verdeeld. In het ene appartement woont een jong allochtoon gezin, in het andere een Belgische oudere. Ida, die nu als oudere Belg in het kangoeroehuis woont, kan het goed vinden met haar Marokkaanse buurvrouw.

"Af en toe stel ik mijn buurvrouw Zakia voor om er samen op uit te gaan. We zijn al op uitstap geweest naar Brugge, en Leuven staat nog op het programma. In onze maatschappij kijken mensen vaak naar ouderen alsof ze niets meer te bieden hebben. Dan vraag ik me af hoe die mensen zonder respect voor ouderen zich voorstellen dat ze zelf over twintig jaar zullen zijn. Dat ze dan ineens dom zijn?"

Als Ida dat zegt, denkt ze zeker niet alleen aan Molenbeek, want ze vindt dat er in haar buurt net wel nog een restant van het traditionele respect voor oudere mensen te voelen is. Zolang ze maar gezonde benen heeft, want in de metrostations doen de roltrappen het nooit. "Alsof Molenbeek geen recht heeft op functionerende roltrappen omdat het een arme gemeente is," zegt Ida verontwaardigd.

Leren leren
Van een bezoek aan de Foyer word je helemaal vrolijk. Het is halfvier en een stel jongeren komt joelend de school uit, van plan om nog enkele uurtjes van de heerlijke lentezon te genieten. Maar als je beter geïnformeerd bent, dan weet je dat dit niet 'zomaar' jongeren zijn die uit 'zomaar' een school komen. Al zijn ze slechts enkele jaren verwijderd van het moment waarop ze voor zichzelf zullen moeten instaan, nu zijn ze nog heel hard aan het leren om naar school te gaan, aan het leren leren, aan het leren leven in een maatschappij.

Op dezelfde manier heeft de gezelligheid in het vrouwenhuis iets dramatisch. Loredana Marchi stelt het cru: "Als wij hier niet waren, dan hadden al deze mensen geen plek om naartoe te gaan."

Volgende week bekijken we wat de Foyer aanbiedt aan kinderen en jongeren.