Onderzoekers: 'Sociale mix werkt niet'

Streven naar een sociale mix in de buurt heeft geen effect op armoede en leefbaarheid. Dat zeggen toch onderzoekers van de Universiteit Antwerpen en de Sint-Lucas Hogeschool Brussel. In plaats daarvan pleiten ze voor sociale stijging. “Beter inzetten op de lokaal ontstane nieuwe middenklassers, dan mensen van buiten de stad proberen aan te trekken.”

Stadsplanners en beleidsmensen pleiten al decennia voor de 'sociale mix' als oplossing voor armoede en stadsproblemen. Maar dat werkt niet, schrijven Stijn Oosterlynck, Elise Schillebeeckx (Universiteit Antwerpen) en Nick Schuermans (Sint-Lucas Hogeschool Brussel) in een opiniestuk in De Morgen.

Volgens voorstanders van de sociale mix komt het aantrekken van blanke middenklassegezinnen in arme en allochtone wijken de buurt ten goede. Ze zorgen voor rolmodellen en geven informatie door over bijvoorbeeld onderwijs en jobs. Bovendien zorgt het sociaal contact tussen groepen voor meer begrip en respect.

"Maar in de praktijk lijkt dat niet echt te werken", schrijven de onderzoekers. "Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat sociale mix de levenskansen van arme bewoners en het samenleven in diverse stadswijken niet automatisch verbetert. Mensen knopen niet noodzakelijk contacten aan met hun buren, zeker niet als het gaat om groepen die als 'anders' gezien worden." Bovendien zorgt de komst van middenklassers er vaak voor dat de armere bevolking verdrongen wordt door de stijgende huurprijzen.

Transitiewijken
In plaats van op sociale mix moet het beleid inzetten op sociale stijging, stellen de auteurs. "Terwijl het huidige beleid vooral investeert in bewoners die er nog niet zijn (en die, blijkens de cijfers over de verdergaande stadsvlucht van jonge, autochtone gezinnen toch niet van plan zijn om zich blijvend in de stad te vestigen), vertrekt deze benadering vanuit de noden en ambities van de bestaande bevolking om vooruit te geraken in het leven."

In die benadering worden probleemwijken dan 'transitiezones', waar nieuwkomers kunnen starten en langzaamaan hun plaats zoeken in de samenleving. Het beleid moet daarop inspelen en werken aan kansen voor mensen onderaan de ladder, zoals het stimuleren van economische activiteiten die jobs voor laaggeschoolden opleveren. Want "het stedelijk economisch beleid is te eenzijdig gericht op hoogtechnologische en creatieve sectoren, terwijl werkloosheid zich vooral voordoet bij laaggeschoolden." Ook het onderwijs moet zich aanpassen, met een hervorming van het hele Vlaamse onderwijs en doorgedreven experimenten in de steden.

'Selfmade is fictie'
"Wat telt is niet het aantal arme mensen in die buurt vandaag, maar hoeveel van die mensen vijftien jaar later nog in armoede leven", besluiten de auteurs.

"De 'selfmade (wo)man' die in zijn eentje uit de achterstelling naar boven kruipt, is een fictie. Dit betekent dat zogenaamde concentratiebuurten niet noodzakelijk een probleem zijn. De overheid kan hier beter inzetten op het ondersteunen van zelforganisaties en het vasthouden van de lokaal ontstane nieuwe middenklassers, eerder dan het aantrekken van middenklassers van buiten de stad."