Abke Haring speelt Nobelprijswinnares Jelinek in nieuwe Cassiers-regie

Als vaste Toneelhuis-actrice vertolkte Abke Haring al onder meer Hamlet en Jeanne d’Arc. In Grensgeval, opnieuw een regie van Guy Cassiers, maakt ze zich de onverbloemde woorden van Nobelprijswinnares Elfriede Jelinek eigen. Wij schotelen haar drie citaten voor die inspelen op Jelineks thema’s: de vluchtelingenproblematiek, de zin en onzin van onze normen en waarden, en de plek van religie in een kapitalistische samenleving in crisis.

"Geen mensenras is superieur, geen religie is inferieur. Alle algemene oordelen zijn verkeerd en het zijn alleen racisten die ze vellen."
Elie Wiesel

“Elfriede Jelinek heeft het in haar stuk over heel veel zaken. Over ons westerlingen zegt ze bijvoorbeeld dat we zo weinig doen, eigenlijk alleen maar kijken. Op tv zien we vluchtelingen verdrinken terwijl we nog een borrelnootje eten en snel een mening formuleren over wat we zien. Alleen al die afstand maakt dat we mensen in nood gaan beschouwen als ‘anderen’. Het eerste deel van Wiesels citaat, over superioriteit, lijkt me correct."

"Waarom zouden wij superieur zijn? Wij leven natuurlijk hier en zijn ons leven hier gewend, maar hoe zouden wij een goed oordeel kunnen vellen over het leven en de cultuur van anderen? Blijkbaar blijft het voor ons moeilijk om het over individuen te hebben in plaats van over rassen en culturen. Over een bepaalde tijd – zegt Jelinek in het stuk – zal iedereen ooit ergens eens vluchteling geweest zijn. In die grote mengelmoes is er helemaal geen ‘ander’ meer."

"Het tweede deel van Wiesels citaat is natuurlijk onzin. Al leven we – en daar hebben we tijdens de repetities veel over gepraat – in een tijd waarin het erg moeilijk blijkt om een juiste mening te vormen. Veel zaken zijn zo complex dat je er soms zelfs geen mening meer over durft te hebben.”

"Hoe ouder ik word, hoe meer ik besef dat religie zich niet makkelijk zal laten marginaliseren door zijn ‘wannabe’ opvolgers: wetenschap, kapitalisme, consumentisme."
Bruce Feiler

“De manier waarop je in het leven staat, droomt en denkt, is voor iedereen een belangrijk grondbeginsel. Noem het religie, spiritualiteit of bewustzijn. En die laten zich niet makkelijk verdringen door materiële zaken. Het is niet zo dat we, als we maar genoeg geld hebben, in harmonie met elkaar samenleven. Ook het innerlijk moet worden gevoed. Religie gaat over samenleven, maar ook over het vinden van zielenrust en geborgenheid. Van een richting, een horizon."

"En soms kan je meer geborgenheid ervaren in een gezin dat weinig geld heeft maar wel een hele familie of een hechte dorpsgemeenschap achter zich heeft staan. Al spreek je dan misschien iets te veel vanuit een westers perspectief, waar religie makkelijker gedefinieerd wordt als het koesteren van ideeën, terwijl het elders soms nog heel wat anders behelst.”

"Psychologisch realisme is nefast, omdat het ons toelaat aan de onaangename realiteit te ontsnappen door ons te verliezen in de diepte van een individueel personage."
Elfriede Jelinek

“Het is wel grappig om dit te lezen na onze repetitieperiode. We hebben lang gepraat over hoe we de tekst van Jelinek moesten brengen. Wij zijn natuurlijk allemaal acteurs en hebben de neiging om te spelen, omdat dat ons zo is ‘aangeleerd’. Maar met deze tekst, een echte schrijftekst, kan je dat bijna niet. Als acteur wil je bovendien ook waarde geven aan de vluchtelingen. Je wilt op de een of andere manier laten blijken hoe erg je hun situatie vindt. Maar de tekst met emoties brengen, sloeg nergens op."

"Wat in dit citaat staat, klopt: door de tekst vlak uit te spreken, doe je hem veel sterker binnenkomen bij de toeschouwer. Als Jelinek schrijft over een jongetje dat dood op het strand ligt, dan doet ze dat heel koud, keihard. Maar niet zonder reden. De impact van de tekst moet bij de toeschouwer voelbaar zijn en niet bij de acteurs. Dat neemt niet weg dat het verschrikkelijk moeilijk is voor een acteur: je kan af en toe wat met de mooie taal spelen, maar zodra je kleur en emotie in de tekst legt, wordt het lelijk.”

> Grensgeval. 01/06 & 02/06, 20.30, Kaaitheater, Brussel