All over the Moondog

De meest intrigerende muzikant op Feeërieën is er eentje die er niet is. Toch niet in levenden lijve. Dinsdagavond brengt de AB in het Warandepark hulde aan Moondog, de 'Viking of Sixth Avenue' die honderd jaar geleden begon aan een van de wonderlijkste reizen door de muziekgeschiedenis.

"Ik heb al een tijdje platen van hem, maar ik kon ze eigenlijk nooit goed vatten," zegt artistiek directeur van de AB Kurt Overbergh over de muzikant met de imposante baard die jarenlang gekleed als Viking op 6th Avenue in New York postvatte.

"Gaandeweg ontdekte ik hoeveel fans hij had, van Nick Cave tot Elvis Costello, Daniel Lanois, Marc Bolan, zelfs Kylie, de lijst bleef maar groeien! Zowel Janis Joplin als Antony hebben 'All is loneliness' van hem gecovered. Philip Glass en Steve Reich beschouwden hem als peetvader van de minimalisten. Hij was bevriend met Leonard Bernstein, Marlon Brando, Julie Andrews, Diane Arbus, Charlie Parker... Andy Warhol ontwierp de platenhoes van zijn album The story of Moondog. De Coen Brothers gebruikten zijn muziek in The big Lebowski."

"Die muziek was wonderlijk," gaat Overbergh verder. "Ergens op de grens tussen klassiek, jazz, avant-garde, improvisatie, ambient en pop. Ik ben ook gaan beseffen waarom hij daar op 6th Avenue stond, vlak bij 52nd Street: dat was destijds de plek waar de toekomstige groten uit de jazz – Miles Davis, Billie Holiday – in undergroundclubs het zweet uit hun lijf persten. Kortom, de puzzelstukjes vielen langzaam in elkaar. Toen ik besefte dat Moondog dit jaar zijn honderdste verjaardag zou hebben gevierd, wist ik: het is tijd voor een eerbetoon. Iedereen moet weten wie Moondog is. Scream it out loud!" (Lacht)

Het ritme van de slang
Wie was die mysterieuze Moondog eigenlijk, die oude, grijze Odin-lookalike die midden jaren 1990 Stef Kamil Carlens beleefd maar gedecideerd verplichtte om zijn bandnaam Moondog Jr. te veranderen?

Louis Thomas Hardin, zoals Moondog echt heette, werd geboren in 1916. Hij groeide op in een eenvoudig, protestants gezin in het rurale Kansas. Om mensen op het verkeerde been te zetten, zou hij later steevast antwoorden dat hij uit Sasnak kwam.

Hardin was al vroeg geïnteresseerd in muziek. Zijn vader nam hem als zesjarige uk mee naar een zonnedans in een Arapaho-indianenreservaat in Wyoming, waar hij zich op de schoot van opperhoofd Yellow Cap mocht uitleven op trommels van buffelhuid. De ritmes die hij er door zijn lijf joeg, zouden zijn muziek diep beïnvloeden. Hij noemde de drumbeat de hartslag van het leven, en boetseerde er later zijn befaamde 'snake rhythm' mee.

Toen Hardin 16 was, sloeg het noodlot toe. Een ontstekingsmechanisme ontplofte in zijn gezicht toen hij ermee aan het spelen was. Hij was op slag blind. Zijn zus nam hem op sleeptouw en werd zijn mentor. Ze las hem filosofische werken en Shakespeare voor, hij zwoer het christendom af en legde zich toe op Noorse mythologie. En hij herontdekte zijn liefde voor muziek. Hij besloot zijn leven eraan te wijden. In een school voor blinden in Iowa leerde hij instrumenten bespelen en componeren, maar hij raakte geïsoleerd en kwam zonder geld te zitten.

Hardin besloot zijn droom na te jagen om een grote componist te worden en trok naar New York, waar hij in deuropeningen en later gewoon op het trottoir postvatte. Hij nam er zijn alias aan – verwijzend naar een hondje waarmee hij als kleine jongen naar de maan huilde.

Na verloop van tijd begon Moondog zich uit te dossen als Viking, met bruinrode capes, gehoornde helm en speer. "Ik wil niet dat mensen mij met Jezus aanspreken," zei hij, doelend op zijn imposante jezusbaard. Maar hij wilde zich ook afzetten tegen de suits in Manhattan. Hij bracht er gedichten, knoopte gesprekken aan met voorbijgangers en speelde zijn in braille gecomponeerde songs op zelfgemaakte instrumenten.

Hij werd als dakloze aanzien, maar in werkelijkheid woonde hij (meestal) op een klein zolderkamertje hoog in Manhattan. Hardin was niet hulpeloos. Hij trok naar Carnegie Hall en vroeg aan Artur Rodzinski, de dirigent van het New York Philharmonic, of hij de repetities mocht bijwonen. Hij raakte bevriend met Leonard Bernstein en Benny Goodman. Stilaan maakte hij faam met zijn eigen, hoogst unieke composities. Hij versierde een platencontract, en debuteerde in 1949 met 'Moondog’s symphony'.

Toen de invloedrijke New Yorkse dj Alan Freed, de man die de term rock-'n-roll de ether instuurde, die compositie hoorde, doopte hij zijn nieuwe radioprogramma om in The Moondog house. Moondog kreeg er lucht van, spande een rechtszaak aan kreeg een schadevergoeding, mede dankzij zijn vriend Benny Goodman.

Moondog had wel meer beroemde vrienden. De toekomstige jazzgiganten Charles Mingus en Charlie Parker, bijvoorbeeld. Als eerbetoon aan die laatste schreef Moondog 'Bird's lament', een van zijn bekendste composities, later veelvuldig gesampled door elektronica-artiesten.

Moondog was zelf een samplepionier, hij improviseerde met omgevingsgeluiden, verwerkte misthoorns, tramstellen, voetstappen, sirenes en zo meer in zijn composities, terwijl hij daardoor ook net de stilte tussen de noten begon te appreciëren. Componeren deed hij volgens de traditie van het contrapunt, waarbij verschillende melodieën tegelijk gespeeld worden. Soms complex, soms kinderlijk eenvoudig, heel ritmisch, met bijna tribale percussie. Maar nooit atonaal of avant-garde, zoals velen dachten. "Music is no good unless it has a melody," zei hij zelf.

In de jaren 1960 werd Moondog een symbool van de tegencultuur. Hij trad op met Lenny Bruce en Tiny Tim, deelde het podium met Dalí en speelde in een arthousefilm met William Burroughs en Allen Ginsberg.

Maar Moondog raakte 'uitgekeken' op New York. Hij voelde zich meer verwant met de Europese cultuur en verhuisde in 1974 naar Duitsland, de geboortegrond van zijn muzikale idolen. In de straten van New York was hij toen uitgegroeid tot een landmark. Pendelaars en handelaars schreven naar The New York Times om uit te vissen hoe het kwam dat die Merlijn-achtige figuur in rook was opgegaan. Hij bleef in Duitsland, tot aan zijn dood in 1999.

Kinderlijke naïviteit
"Op de Feeërieën kan je enorm experimenteren, maar ook dingen meegeven," blinkt Overbergh. "Dat klink een beetje belerend, maar de AB heeft die kracht. Moondog is verdorie een straatmuzikant die bij Columbia een platencontract versierde. Bij fucking Columbia!"

Roland Van Campenhout, niet alleen visueel een bloedbroeder, bracht vorig jaar al de hommage A tribute to a man called Moondog, samen met onder meer Patrick Riguelle en Isolde Lasoen. Overbergh koos voor een gevarieerd programma. Hij nodigde Condor Gruppe uit, de Belgische band die in juni Moondogs songs naar zijn eigen idioom vertaalde op het album Frog bog (a tribute to Moondog). De Zweedse percussionist Stefan Lakatos, een van de leerlingen van Moondog die nog steeds op diens originele instrumenten, zoals de trimba en de oo, speelt, is ook van de partij. Dan is er nog de Franse pianiste Dominique Ponty, die mee aantrad op het laatste concert van Moondog in Frankrijk, in 1999.

"Ik vond die benadering belangrijk, want zo hoop ik verschillende ingangen te vinden om zijn oeuvre onder de aandacht te brengen. Condor Gruppe maakt het wat toegankelijker, terwijl Lakatos gaat voor de historisch correcte benadering. En Ponty heeft samen met hem gespeeld op zijn laatste show. Ik hou van dat soort directe links."

"Je kan pochen dat je John Coltrane fantastisch vindt, en voor mij is dat ook het hoogste goed, maar het belangrijkste is: hoe komt zo'n muzikant binnen. Ik ben niet vertrokken bij A love supreme, maar bij Coltranes ballads met Johnny Hartman. Moondog begint je pas te intrigeren als je ook zijn leven onder de loep neemt, als je je daar helemaal in onderdompelt."

Maar wat was er dan uiteindelijk speciaal aan zijn muziek? "Hij was eigenlijk heel vooruitstrevend voor die tijd, met zijn field recordings en zijn mix van klassiek en jazz en avant-garde. Het eclecticisme van vandaag, en de aandacht voor jazz en zwarte muziek en zo, is mooi. Maar pop en jazz en klassiek zijn toch nog altijd heel aparte werelden. Kijk alleen maar hoe huizen als de AB en Bozar hun eigen publiek hebben. Moondog strooide daar een kinderlijke naïviteit rond. Hij ging over al die grenzen heen. Dat vind ik heel mooi."

"Moondog stond ook los van alle regels van marketing en communicatie en platenfirma's," besluit Overbergh. "Die complete vrijheid intrigeert en inspireert."

Of zoals Moondog het zelf zei in zijn 'Moondog monologue': "No matter where I came from, no matter where I go, to me what matters is where I am on this day."

Feeërieën: A Celebration of the 100th Birthday of Moondog: The Viking of 6th Avenue - met Condor Gruppe, Stefan Lakatos & Dominique Ponty
23/8, 19.00, Warandepark, www.abconcerts.be