Ben Wheatley over de brutale klassenstrijd in High-rise

De Britse regisseur Ben Wheatley heeft zich op korte tijd een stevige reputatie opgebouwd. Voor High-rise heeft hij de subversieve cultroman van J.G Ballard onder handen genomen. Of barokke feestjes én een klassenopstand in een luxueus flatgebouw op de tonen van Abba’s 'SOS'.

Van de Brexit was er uiteraard nog geen sprake toen Ben Wheatley (Sightseers) aan zijn film begon. En toch lijkt High-rise op een soort worstcasescenario als al de voorspellingen over het Engeland van na de Brexit uitkomen. De centrale locatie van deze Ballard-adaptatie, de auteur van het door David Cronenberg verfilmde Crash, is een torenhoge woonblok, één waarin een brutale klassenstrijd uitbreekt tussen de rijke elite die bovenaan woont en de arme bewoners die op de lagere verdiepingen wonen. “Iedereen die het boek heeft willen verfilmen, heeft het altijd in de toekomst proberen te situeren,” zegt Wheatley over zijn erg gestileerde satire. “Ik situeer het in de jaren 1970, de tijd dat het boek is geschreven. Dat laat me niet alleen toe om iets over de decadentie van de generatie van mijn ouders te vertellen, ik vind de jaren 1970 ook relevant voor vandaag.”

Toen je Ballard voor het eerst las, vergeleek je het met een acidtrip.
Ben Wheatley: Ik heb High-rise op het einde van de jaren 1980 gelezen, samen met romans als Crash, The naked lunch van William Burroughs en Fear and loathing in Las Vegas van Hunter S. Thompson. Dat waren romans met een gevaarlijke, provocerende kant. Ik moet toen zestien of zeventien jaar zijn geweest. Toen ik die boeken las, luisterde ik ook voor het eerst naar Jimi Hendrix en Led Zeppelin. Als je dat nu luidop zegt, klink je als een anachronisme. Drugs nemen, naar de pub gaan en dronken worden maakte ook deel uit van dat pakket. Het was als een stap in de ondergrondcultuur. Maar toen Ik High-rise las, was het nog pure sciencefiction. Als je er echter vanuit het perspectief van 2016 naar kijkt, ziet dat idee er niet meer zo vergezocht uit dat de rijken zich nog verder van de armen zullen bevrijden en dat de grote steden enclaves voor de megarijken zullen worden. Dat aspect is heel goed in het boek verwoord en het is een van de redenen waarom ik het wilde verfilmen.

Is dat de enige reden waarom je Ballard waardeert?
Wheatley: Ik hou ervan hoe hij naar het hedendaagse leven keek en hoe hij daar sciencefiction van heeft gemaakt, op een manier dat hij je alles als een buitenaards wezen deed aanvoelen. Het was alsof Ballard via een vergrootglas naar de maatschappij keek. Hij doorzag alles. Hij doorzag de waanzin waarin je ingepakt werd, de illusie van de maatschappij. Enkele dagen geleden zat ik in een wagen op de autosnelweg. We reden tegen 160 km per uur. Ik heb zelf geen rijbewijs, ik zat in de passagiersstoel en ik dacht als ik nu een holbewoner zou zijn, zou ik hier zitten uitfreaken. Dát had Ballard: hij was ertoe in staat om een stap achteruit te zetten om de bubbel waarin we leven en de illusie van moderniteit vanuit een andere hoek te bekijken.



High-rise gaat over een typisch Brits onderwerp, het klassensysteem en de strijd tussen de klassen. Jij ziet het meer als een film over onze angst om de controle te verliezen.
Wheatley: Als ik met Amerikanen over de film spreek, krijg ik vaak de opmerking dat High-rise een film is over het klassensysteem en dat ze in de VS geen klassensysteem hebben. You’re fucking kidding! Overal heb je een klassensysteem en alles draait gewoon om het geld. Het Britse klassensysteem is misschien meer genuanceerd, met goede manieren en zo, maar als je dat uitkleedt, draait het ook altijd om geld en succes. Wie wordt er graag geassocieerd met mensen die gefaald hebben? Als je gefaald hebt, is het gedaan met je. Niemand wil nog iets met je te maken hebben want het is besmettelijk. Het klassensysteem en die angst zijn universeel.

Het centrale decor is een immens flatgebouw. Was de productie de grootste uitdaging?
Wheatley: Het was geen uitdaging, het was een plezier. Vooraf hadden we maquettes en modellen laten maken waardoor we echt goed hebben kunnen nadenken over het design, de belichting en de kleurenschema’s. Het Le Corbusier-gebouw Unité d’Habitation in Marseille was voor ons een referentie, net als het Barbican Centre en de architectuur van de South Bank in Londen. En we hebben alles een stukje grimmiger gemaakt. In die zin is High-rise verwant met films als Shivers van David Cronenberg, Die hard en The towering inferno, want het zijn allemaal films die draaien rond een gebouw. Al kan je er ook een variant van El ángel exterminador van Buñuel in zien. (Lacht)

De muziek is ook bijzonder: van de postpunk van The Fall tot Portishead dat ABBA covert.
Wheatley: Ik ben wild van muziek en de muziek en de sound design zijn gewoonlijk de helft van je film. Wie dat negeert, maak een grote fout. Ik zag dat Geoff Barrow van Portishead me via Twitter volgde. Via die weg heb ik hem ook gecontacteerd. Vervolgens heb ik aan ABBA de toelating gevraagd om 'SOS' te mogen coveren. Ik kan het nauwelijks geloven dat we het voor elkaar hebben gekregen, want ABBA laat zelden toe dat er covers van zijn liedjes worden gemaakt. En het was ook al een hele tijd geleden dat Portishead nog een nieuw nummer had gebracht. Met Mark E. Smith van The Fall heb ik niet echt gesproken. Hij wilde gewoon veel geld. "There you go, Mark." Dat was het. (Lacht)

Kunstenaars hebben vaak een buikgevoel voor wat er in de maatschappij sluimert. Zie je High-rise als een spiegel van de hedendaagse maatschappij, één die ook op het punt staat in te storten?
Wheatley: Voor mij is het geen periodefilm. Daarom voelde ik me ook zo op mijn gemak om hem te maken. We zitten toch opnieuw in de jaren 1970. De rechtse politieke partijen, de financiële crisis, het terrorisme, de ecologische zorgen, de politieke en politionele corruptie. It’s all the same shit. Daarbovenop heb je in Engeland nu ook die pedofilieschandalen met Jimmy Savile. Van al die seksschandalen had niemand gehoord in de jaren 1970. Sprak er toen iemand over aan en hij zou je met een uitgestreken gezicht hebben gezegd dat alles onder controle is. Als je terugkijkt naar die periode zie je echter dat ze naar de klote was. En hetzelfde zal worden gezegd over deze tijden.

High-rise
UK, 2015, dir.: Ben Wheatley, act.: Tom Hiddleston, Jeremy Irons, Sienna Miller, 119 min.