Met dank aan den Duits

Nog heel de zomer staat een tweedelige fotopromenade opgesteld in het Koninklijk Park. Het is een selectie uit het Belgisch artistiek erfgoed dat door de bezetter tijdens de Eerste Wereldoorlog gearchiveerd werd om zijn imago op te blinken.

In opdracht van Das Kaiserliche Deutsche Generalgouvernement Belgien vereeuwigden Duitse fotografen, bijgestaan door architecten en kunsthistorici, tijdens WO I het Belgische kunsterfgoed. Het idee kwam kort nadat ‘den Duits’ publiekelijk als een cultuurbarbaar en onmens werd bestempeld toen de universiteitsbibliotheek van Leuven in brand werd gestoken. Het respect voor – vooral Vlaams en Duitsgelinkt – erfgoed moest propagandistisch rechtgetrokken worden. Een bataljon van een dertigtal fotografen, onder wie enkele gerenommeerde, werd vanuit Duitsland gedicteerd om de Belgische schatten esthetisch en technisch perfect op plaat vast te leggen. De tienduizend foto’s bleken snel de eerste uitvoerige beeldarchivering van ons historisch patrimonium.

Voor Brussel beperkte het onderzoek zich tot wat de bezetter waardevol achtte, waardoor gemeenten als Vorst, Schaarbeek, Laken of Sint-Jans-Molenbeek niet te zien zijn in de collectie. Voor Anderlecht zijn het vooral kerken en interieurstukken. Voor Brussel: veel bibliofiele uitgaven en kerk- en museasculpturen, kerken en hun glasramen en interieurs. Ze kwamen op een lijst van niet verder te verwoesten gebouwen.

Ook heel wat sfeerbeelden in karaktervolle wijken bleken interessant. Een fotografe staat met haar assistent weerspiegeld in de glazen deur van Huis In de Olifant op de markt van Halle. Zo vallen ook spelende kinderen bij de Kaasmarkt op, al dan niet met klompen, schoenen, of doekwindels om de voeten. Affiches, zoals van bouillon Liebig, handelsborden en zelfs een pissijn onder reclame voor een apotheek geven het straatleven zijn couleur locale.

Interessant zijn de opnames van afgebroken erfgoed, als het PS-Volkshuis van Victor Horta, een theater in de bas-fonds onder de Congreskolom en het bisschoppelijk renaissancepaleis Granvelle (1517-1586), waar de ULB gevestigd was van 1842 tot 1928, en dat de stad in 1931 sloopte. Of de lange voetgangersbrug - later Wilsonbrug genoemd - over de spoorwegwerken van de Putterij, waar het Centraal Station zou komen (zie foto bovenaan het artikel).

De verzameling werd eind jaren 1920 ingekocht bij de oorlogsschade-onderhandelingen. De voorbije drie jaar heeft een vijftal medewerkers van het Koninklijk instituut voor Kunstpatrimonium alle foto’s opnieuw gefotografeerd en digitaal toegankelijk gemaakt.

De Duitse negatieven. Gratis openluchttentoonstelling (1917-1918). Het Belgisch cultureel erfgoed door de lens van de bezetter. Tot 17 september 2017 in het Warandepark.

Via deze link kunnen per gemeente alle foto’s bekeken worden:
http://balat.kikirpa.be/tools/14-18/cliches_nl.php