Pianist Maréchal begeleidt al dertig jaar stille films in Cinematek

De Plateau-zaal in de Cinematek blijft een unieke zaal: enkele keren per week worden er stille films vertoond mét pianobegeleiding. Een van de personen die dat soort vertoningen op het klavier in goede banen leiden is muzikant, multi-instrumentalist, componist, chansonnier en uiteraard pianist Hughes Maréchal.

Tot mei worden in Cinematek uw favoriete stille films vertoond, een selectie van 26 films. Waarom juist deze films en geen andere?
HUGHES MARÉCHAL: Ik ben van mijn herinneringen vertrokken, van mijn gevoelens toen ik die films voor het eerst gezien heb. Wat heeft me echt geraakt? Welke film heeft een sterke indruk op me gemaakt toen ik ernaar keek? Dat was mijn leidraad. Toen ik Sunrise van Murnau voor het eerst zag, was ik er onmiddellijk van in de ban. Of neem The Unknown van Tod Browning waarin iemand uit liefde zijn eigen armen afkapt. Dat is pure waanzin. Merry-go-round van Erich Von Stroheim is ook zo een wrede amour fou die me fel ontroert telkens als ik hem zie.

L’Hirondelle et la Mésange van André Antoine is dan weer opmerkelijk door zijn bijna documentaire kijk op het leven op aken op de Vlaamse kanalen. De beelden zijn onvergetelijk mooi. Toen ik mijn lijstje af had, werd ik me ervan bewust dat datgene wat me echt raakt in een film heel het spel van mise-en-scène rond het verlangen is. Vandaar dat ik mijn selectie de ‘mise-en-scène van het verlangen’ heb genoemd. Het is ongetwijfeld een beetje het beest in ons als mens. De mechaniek die ertoe leidt dat we de meest waanzinnige dingen doen, is die van het verlangen. Altijd en overal. Cinema raakt me alleen als er ingezet wordt op het verlangen, anders is een film niet interessant.

Wat is er zo fijn aan piano spelen bij stille films?
MARÉCHAL: Ik improviseer altijd en het is buitengewoon om iets te doen dat vergankelijk is, dat slechts één keer bestaat. Elke uitvoering of filmbegeleiding is een uniek moment. Ook omdat je bij elke pianist een nieuwe en andere lectuur van de film krijgt, al of niet afhankelijk van zijn humeur. Dat vind ik magnifiek. We kunnen tegenwoordig een film bekijken op onze computer, op tv of in de bioscoop, maar een stillefilmervaring is volledig uniek.

Eigenlijk krijg je twee spektakels voor de prijs van een. Enerzijds heb je de filmvertoning, anderzijds is er iemand die een muziekinstrument tot leven laat komen, waardoor je een dubbele emotionele beleving krijgt. En het enige wat achteraf overblijft, is de herinnering voor de kijker. Dat is alles (lacht).

Welk dwaalbegrip over de stille film moet er dringend uit de wereld worden geholpen?
MARÉCHAL: Dat de stille film geen onovertroffen kunst op zich is. Men vergeet weleens dat de stille film, zeker de magische periode van 1920 tot 1930, het toppunt van de cinematografische kunst is. Op de volgende meesterwerken is het jaren wachten. Zelfs als je kijkt naar de hedendaagse film, je hebt ongelooflijke computergestuurde beelden, 3D en surroundgeluid, maar hoeveel films zijn er die erin slagen om die mechaniek van het verlangen op een interessante manier in beelden te vertalen?

De stille film blijft vaak onovertroffen in zijn expressiviteit. Je hebt wat tijd nodig om aan de esthetiek te wennen. Maar toon aan kinderen een goede Chaplin of Keaton en ze lachen zich nog altijd een breuk. Dat is toch prachtig. Hetzelfde geldt voor volwassenen. Die kunnen ook nog altijd in de ban raken van de buitengewone poëzie van stille films. We luisteren nog altijd naar Mozart. We lezen nog altijd Balzac. We kijken nog altijd naar een surrealistisch doek uit 1920. Een stille film heeft dezelfde waarde.

> De mise-en-scène van het verlangen. 02/03 > 31/05, Cinematek, Brussel