Picasso als beeldhouwer in Bozar: een heilzame confrontatie

Niet minder dan tachtig beeldhouwerken geflankeerd door primitieve kunst uit de verzameling van en schilderijen van de meester zelf: Picasso Sculptures leert ons met andere ogen naar de grootste schilder uit de twintigste eeuw te kijken.

Gezien de veelheid aan beeldhouwkunstige genres die de Spaanse kunstenaar Pablo Picasso (1881-1973) heeft beoefend, mag het verrassend genoemd worden dat hij veel meer bekendheid geniet als schilder dan als beeldhouwer.

Co-curator van de tentoonstelling Cécile Godefroy geeft de volgende verklaring: “Picasso werd aan de Académie des Beaux-Arts gevormd in schilderkunst en tekenkunst en hij schilderde meer werken dan eender welke kunstenaar. Hij genoot echter geen opleiding beeldhouwen, hij maakte zich de kunst van het beeldhouwen zelf eigen."

"Toch was beeldhouwkunst, meer dan schilderkunst, een constante in zijn leven. Beeldhouwen was essentieel voor Picasso, het maakte deel uit van zijn dagelijks leven.” Maar het is net het gebrek aan academische scholing in de beeldhouwkunst dat Picasso een onbeperkte vrijheid en tomeloze creativiteit schonk, oordeelt Bozar-directeur Paul Dujardin.

Picasso leefde niet graag gescheiden van zijn beelden, ze hielden hem gezelschap in zijn atelier, en in zijn opeenvolgende woningen en tuinen. Godefroy: “Hij leende ze niet graag uit, ook niet aan bronsgieters die de opdracht kregen goed én snel te werken.”

In tegenstelling tot schilderijen en tekeningen is het begrip originaliteit in de beeldhouwkunst moeilijk te definiëren. In Bozar staan originele modellen in gips, terracotta, hout en papier van de hand van Picasso zelf, maar er zijn ook beelden in brons en cement gegoten vanaf de originelen. Toch mogen ze allemaal originelen genoemd worden, omdat Picasso ze gevalideerd heeft.

Bovendien zijn er fragiele originelen verdwenen en mogen we blij zijn dat er afgietsels in omloop zijn. Tijdens zijn lange leven, Picasso werd 92 jaar, heeft hij van zijn vijfde tot aan zijn dood bijna dagelijks kunst gecreëerd. De eerste sculptuur in terracotta dateert uit 1902. Zijn oeuvre telt behalve schilderijen ook zevenhonderd beeldhouwwerken.

De Goede Herder
Marie-Thérèse Walter, de jonge minnares van Picasso, was de muze voor de iconische ‘Vrouwenbuste’ uit 1931 die de bezoeker ironisch-dreigend aankijkt bij het binnenstappen in de tentoonstellingsruimte. Het zijn de rondingen, maar vooral de uitgesproken neus die de bezoeker in verwarring brengt: naargelang de positie van de toeschouwer dreigt het linker- of rechteroog. Het tweede oog heeft een milderend effect. Rechts van de buste hangt het schilderij ‘De beeldhouwer’. Een eerste, zachte confrontatie.

De kennismaking met kunst uit Afrika en Oceanië heeft een onuitwisbare invloed gehad op het hele oeuvre van Picasso. Wat Picasso fascineerde in de houten sculpturen en maskers was het sjamanistisch karakter: ze lijken bezield. Ook ‘Figuur’, de langgerekte vrouwenbuste van Picasso’s vrouw Fernande uit 1907, lijkt bezield. Er gaat zelfs meer bezieling uit van het primitieve houtsnijwerk met rode en zwarte verfspatten dan van de twee Nokpalen uit Nieuw-Caledonië.

De geschiedenis leert dat Picasso zich inspireerde op een polychroom Mariabeeld uit het dorpje Gósol in de oostelijke Pyreneeën, waar hij en Fernande in 1906 een paar maanden verbleven. De mooiste confrontatie echter is die van de ‘Viool’, een assemblage van fel gekleurd ijzer en staalplaten waar het plezier van afspat met een Crebonmasker uit Afrika. Picasso vond inspiratie in primitieve kunst om met alledaagse materialen, zoals vorken, spijkers, baksteenresten, zand, een fietsstuur, een waterkraantje en een vergiet aan de slag te gaan.

Eén van de topstukken is ‘Man met schaap’ uit het oorlogsjaar 1943. Het lijkt de perfecte illustratie van de theorie van de Franse antropoloog Marcel Maus. Volgens Maus is alle sociaal verkeer op giften en tegengiften gebouwd. De man biedt een schaap aan, in oorlogstijden een vredesgebaar, maar vermits op een gift een tegengift moet volgen, is het ook een dwingend gebaar. De kracht die van het beeld uitgaat, is in geen woorden te vatten.

De tentoonstelling in Bozar is het sluitstuk van een reeks van drie. In het Moma in New York was eerder een iconische tentoonstelling van de sculpturen te zien, in Parijs kwamen veelzijdigheid en reproduceerbaarheid aan bod en nu in Bozar de wisselwerking met schilderijen en primitieve kunst. Een heerlijk sluitstuk.

Picasso, Sculptures loopt tot en met 5 maart 2017 in Bozar Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23. De expo is open van dinsdag tot zondag van 10u tot 18u en op donderdag tot 21u. Tickets kosten 18 euro. Er is ook een reeks evenementen gepland rond de expo. Meer informatie op www.bozar.be