In de loop der tijd is in Brussel heel wat oppervlaktewater verdwenen. Niet alleen de Zenne is overwelfd, ook tal van zijbeken verdwenen onder de grond. De oude waterlopen zijn terug te vinden op gespecialiseerde kaarten.
Jouw vraag
JOUW VRAAG: Hoe zie je waar de beken in Brussel liepen, voor de aanleg van straten?
Lees ook: BIG CITY. Kan je Brusselse vissen eten?
VRAAG VAN FRANK UIT JETTE
De overwelving van de Zenne is het best gedocumenteerd. De historische bedding, inclusief de verschillende zijarmen, is bijvoorbeeld te raadplegen op de historische kaart- en fotowebsite Hemels Brussel. Daaruit blijkt overigens dat heel wat gemeentegrenzen, tussen Anderlecht en Sint-Gillis, of tussen Brussel-Stad en Schaarbeek, die verdwenen bedding volgen.
Ook het parcours van de Maalbeek is vrij makkelijk terug te vinden, onder meer op de kaart ‘Brussel waterstad’ van Leefmilieu Brussel. Van de bron in de buurt van de Ter Kamerenabdij liep ze via de Vijvers van Elsene, de Graystraat en de Etterbeeksesteenweg naar Sint-Joost en Schaarbeek. De Maalbeek werd al in 1872 overwelfd, enkele jaren na de Zenne.
Overigens lagen er langs de beek meer dan 50 vijvers. Daarvan blijven er slechts een handvol over. “Sinds het einde van de achttiende eeuw is ruim 75 procent van de totale vijveroppervlakte van het gewest drooggelegd,” zegt Renaud Bocquet, projectleider vijvers en waterlopen bij Leefmilieu Brussel. De vijvers die we vandaag kennen, zijn allemaal aangelegd door de mens.
Ook veel kleinere beekjes, zoals de Broekbeek of de Vleesgracht, verdwenen door de oprukkende verstedelijking gedeeltelijk of grotendeels onder de grond. “Veel waterwegen zijn in kokers gelegd of aangesloten op de riolering om plaats te maken voor wegen,” klinkt het. De meeste van die ingekokerde waterloopjes zijn terug te vinden op de interactieve wateratlas van Leefmilieu Brussel (in stippellijn). Wie verder wil graven, kan terecht bij de historische kaarten van bijvoorbeeld de Koninklijke Bibliotheek. Sommige daarvan zijn ook online te raadplegen.
Tot ver in de 20e eeuw werd water verbannen naar de ondergrond. De laatste jaren zien we echter de omgekeerde tendens. “Het Brussels Gewest werkt sinds 2000 aan een groen en blauw netwerk,” aldus Bocquet. “De bedoeling is de verschillende groene zones, en ook de waterlopen opnieuw met elkaar te verbinden.”
Beken en vijvers worden weer op elkaar aangesloten, kokers worden opengelegd en oevers worden opnieuw natuurlijk gemaakt. Het beton maakt plaats voor planten en dieren. Op die manier worden niet alleen het ecosysteem en de biodiversiteit langzaam hersteld, maar vermindert ook het overstromingsgevaar bij overvloedige regen, omdat minder water meteen in de riolering terechtkomt. Bovendien wordt het landschap aantrekkelijker, wat de leefbaarheid van de stad ten goede komt.
De voorbije jaren werd de Woluwe blootgelegd over een afstand van 800 meter. De Molenbeek is ook opnieuw zichtbaar over en afstand van 1,25 kilometer. De Geleytsbeek in Ukkel is weer open over een afstand van 400 meter. “We zijn begonnen in de rand van het gewest, maar verleggen onze focus nu naar de binnenstad,” aldus nog Bocquet. “Er lopen verschillende projecten om de Zenne te herwaarderen in Anderlecht en de rivier opnieuw open te leggen, onder meer in het Maximiliaanpark.”
De overwelving van de Zenne is het best gedocumenteerd. De historische bedding, inclusief de verschillende zijarmen, is bijvoorbeeld te raadplegen op de historische kaart- en fotowebsite Hemels Brussel. Daaruit blijkt overigens dat heel wat gemeentegrenzen, tussen Anderlecht en Sint-Gillis, of tussen Brussel-Stad en Schaarbeek, die verdwenen bedding volgen.
Ook het parcours van de Maalbeek is vrij makkelijk terug te vinden, onder meer op de kaart ‘Brussel waterstad’ van Leefmilieu Brussel. Van de bron in de buurt van de Ter Kamerenabdij liep ze via de Vijvers van Elsene, de Graystraat en de Etterbeeksesteenweg naar Sint-Joost en Schaarbeek. De Maalbeek werd al in 1872 overwelfd, enkele jaren na de Zenne.
Overigens lagen er langs de beek meer dan 50 vijvers. Daarvan blijven er slechts een handvol over. “Sinds het einde van de achttiende eeuw is ruim 75 procent van de totale vijveroppervlakte van het gewest drooggelegd,” zegt Renaud Bocquet, projectleider vijvers en waterlopen bij Leefmilieu Brussel. De vijvers die we vandaag kennen, zijn allemaal aangelegd door de mens.
Ook veel kleinere beekjes, zoals de Broekbeek of de Vleesgracht, verdwenen door de oprukkende verstedelijking gedeeltelijk of grotendeels onder de grond. “Veel waterwegen zijn in kokers gelegd of aangesloten op de riolering om plaats te maken voor wegen,” klinkt het. De meeste van die ingekokerde waterloopjes zijn terug te vinden op de interactieve wateratlas van Leefmilieu Brussel (in stippellijn). Wie verder wil graven, kan terecht bij de historische kaarten van bijvoorbeeld de Koninklijke Bibliotheek. Sommige daarvan zijn ook online te raadplegen.
Tot ver in de 20e eeuw werd water verbannen naar de ondergrond. De laatste jaren zien we echter de omgekeerde tendens. “Het Brussels Gewest werkt sinds 2000 aan een groen en blauw netwerk,” aldus Bocquet. “De bedoeling is de verschillende groene zones, en ook de waterlopen opnieuw met elkaar te verbinden.”
Beken en vijvers worden weer op elkaar aangesloten, kokers worden opengelegd en oevers worden opnieuw natuurlijk gemaakt. Het beton maakt plaats voor planten en dieren. Op die manier worden niet alleen het ecosysteem en de biodiversiteit langzaam hersteld, maar vermindert ook het overstromingsgevaar bij overvloedige regen, omdat minder water meteen in de riolering terechtkomt. Bovendien wordt het landschap aantrekkelijker, wat de leefbaarheid van de stad ten goede komt.
De voorbije jaren werd de Woluwe blootgelegd over een afstand van 800 meter. De Molenbeek is ook opnieuw zichtbaar over en afstand van 1,25 kilometer. De Geleytsbeek in Ukkel is weer open over een afstand van 400 meter. “We zijn begonnen in de rand van het gewest, maar verleggen onze focus nu naar de binnenstad,” aldus nog Bocquet. “Er lopen verschillende projecten om de Zenne te herwaarderen in Anderlecht en de rivier opnieuw open te leggen, onder meer in het Maximiliaanpark.”
BRUSSELSE WATERLOPEN
In de loop van de 19e en 20e eeuw zijn heel veel Brusselse beken en riviertjes verdwenen.
Sinds het jaar 2000 worden opnieuw waterlopen blootgelegd.
> Meer info:
- Hemels Brussel
- Leefmilieu Brussel
- Koninklijke Bibliotheek: www.kbr.be/nl
- Cartesius
VOLGENDE WEEK: Klopt het dat de Brusilia-toren beweegt bij stormweer?
BIG CITY: stel zelf je vraag
Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie via het formulier hiernaast. De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.
Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag in Big City.
Big City
Zet onze journalisten aan het werk en stel ons jouw vraag over Brussel. De populairste vragen van de BRUZZ-gebruikers worden beantwoord in een reportage op een of meerdere BRUZZ-kanalen.
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.