'Brussel vergeet zijn zakenwijk'

De kantoorleegstand in de Noordwijk dreigt de komende jaren flink op te lopen, onder meer door het vertrek van 2.000 Vlaamse ambtenaren naar Thurn & Taxis. Overheden en promotoren moeten daarom dringend overleggen over de toekomst van de wijk, betoogt architect Nicolas Ecrepont. 'Wat baat het als de kanaalzone volop ontwikkeld wordt, maar tegelijk de Noordwijk leegloopt?'

D e kantorenwijk aan het Noordstation is nooit de meest aantrekkelijke buurt van Brussel geweest, maar dreigt de komende jaren helemaal een spookstad te worden.

De veelbesproken Zenith is meer dan vijf jaar na de opening nog altijd niet helemaal bezet, en ondertussen lopen de twee oudste WTC-torens, met elk 40 jaar op de teller, langzaam maar zeker leeg. Van de voormalige RTT-toren blijft voorlopig enkel het geraamte over. De renovatie ligt stil bij gebrek aan huurder of koper.

De komende jaren zullen bovendien om en bij de 2.000 Vlaamse ambtenaren verhuizen naar een nieuwbouw op Thurn & Taxis. Daardoor komen nog drie gebouwen op de Albert II-laan leeg te staan. Interesse is er nauwelijks want de meeste kantoorgebouwen, zelfs die uit de jaren 1990, beantwoorden niet meer aan de hedendaagse vereisten, vooral op vlak van isolatie.

Promotoren hebben in de meeste gevallen plannen voor grondige renovaties of zelfs afbraak en heropbouw. Met de Silver Tower en WTC IV zitten zelfs compleet nieuwe bijkomende torens in de pijplijn. De plannen zullen echter niet concreet worden zolang er geen huur- of koopovereenkomst is ondertekend.

Concurrentie
Slecht nieuws voor de promotoren is dat de Brusselse kantoormarkt waarschijnlijk niet meteen zal wakker schieten. “De vraag naar kantoren gaat al tien jaar achteruit”, zegt architect Nicolas Ecrepont (A2RC), die een studie over de Noordwijk maakte in het kader van zijn masteropleiding.

“De federale overheid verliest ambtenaren aan de deelstaten. De opkomst van telewerk en andere evoluties maken dat minder vierkante meter per werknemer nodig is. Bovendien is de tijd dat internationale bedrijven een kantoor hadden in elke hoofdstad lang voorbij, en Brussel heeft op dat vlak stevige concurrentie van andere steden.”

Bedrijven of administraties die toch een kantoor zoeken in Brussel, zoals de Europese instellingen, kijken bovendien niet in eerste instantie naar de Noordwijk. “Die is vandaag het equivalent van een industriegebied in de negentiende eeuw. Mensen gaan er werken om dat het moet. De wijk moet veel aantrekkelijker.”

In zijn studie vergeleek Ecrepont de Noordwijk met typische zakenwijken in het buitenland, zoals Euralille in Rijsel, de Zuidas in Amsterdam en Kirchberg in Luxemburg. Die scoren stuk voor stuk beter op leefbaarheid en architecturale kwaliteit. “Je gaat er met plezier werken.”

Zenne bovengronds
“De Noordwijk is onaantrekkelijk omdat er buiten de kantooruren geen wijkleven is. Daarom moeten we meer woningen, winkels en andere voorzieningen aantrekken. Nabijgelegen hogescholen zoals Vlerick en Saint-Louis zouden een universitaire pool kunnen ontwikkelen, enzovoort.”

Ook de monotone architectuur en gebrekkige openbare ruimte, een erfenis van het nooit volledig gerealiseerde Manhattanplan uit de jaren 1960, moeten worden aangepakt. “Er is meer groen nodig, en waarom zou de Zenne niet opnieuw bovengronds gebracht kunnen worden? De auto krijgt ook te veel plaats. We moeten denken aan de werknemer van morgen. Die heeft geen zin om met de auto een uur in de file te staan op weg naar het werk.”

Marketing
Ondanks alle problemen gelooft de jonge architect rotsvast in het potentieel van de wijk. “De Noordwijk is de enige plek in Brussel waar plaats is voor grote gebouwen. Bovendien is er goeie transportinfrastructuur in de buurt en ligt de wijk veel dichter bij het stadscentrum dan de meeste zakenwijken in buitenlandse steden.”

De privésector schiet stilaan wakker. De eigenaars van de torens maakten onlangs bekend dat ze, naar het voorbeeld van de Europese wijk, willen investeren in een fonds om de Noordwijk nieuw leven in te blazen. Maar de overheid wil niet mee. “De Noordwijk is niet terug te vinden in de tien prioritaire zones van de gewestregering”, weet Ecrepont.

“Dat is een vergissing. Wat baat het als de kanaalzone volop ontwikkeld wordt, maar tegelijk de Noordwijk leegloopt? Niemand wordt beter van leegstand. De wijk zou jobs kunnen aantrekken. Rond Proximus zou bijvoorbeeld een cluster van high tech-bedrijven kunnen komen. Brussel heeft hier een zakenwijk, maar doet alsof ze niet bestaat.”

De architect roept de betrokken overheden op om snel aan tafel te gaan zitten met de privésector. “Er moet een nieuwe entiteit komen die de projecten in de wijk aanstuurt, en vooral ook de promotie verzorgt. De Noordwijk heeft immers vooral nood aan goeie marketing. Andere zakenwijken hebben bijvoorbeeld een eigen website die de buurt promoot als kantoorlocatie bij bedrijven in binnen- en buitenland.”

Mogelijk zijn de Brusselse overheden niet enthousiast wegens de erfzonde van de kantoorwijk, die er kwam na de totale vernietiging van een oude woonwijk. De uitzetting van vele duizenden Brusselaars was een traumatische ervaring voor de stad, en een van de grootste uitwassen van de zogenaamde verbrusseling.

“De gemeenten hebben destijds het licht op groen gezet, dus niet alleen de promotoren dragen verantwoordelijkheid. En hoe dan ook zou de overheid moeten weten wat ze in de toekomst wil aanvangen met de wijk. Het verleden kunnen we toch niet veranderen.”