Johan Leman: 'Gülenisten moeten zich ver houden van Turkse politiek'

"De Gülenbeweging heeft hier zeker nog een toekomst maar dan moet ze zich wel bezighouden met haar kerntaken: onderwijs en interreligieuze dialoog. En ze moet zich verre houden van de Turkse politiek." Dit advies gaf Foyer-voorzitter Johan Leman, die van 2010 tot 2014 de leerstoel Fethullah Gülen aan de KU Leuven bekleedde, aan Dialogue Platform.

Dialogue Platform, dat het gedachtengoed van Gülen promoot in Europa, organiseerde dinsdagmiddag een discussiemiddag over de vraag welke toekomst en uitdagingen de internationale Gülenbeweging te wachten staat. De beweging, in het Turks Hizmet genoemd, staat immers flink onder druk sinds de Turkse president Erdogan na de mislukte staatsgreep van 15 juli zijn aartsvijand Gülen ervan beschuldigde het brein achter de coup te zijn.

Leman kent de beweging en zijn oprichter goed. In mei, twee maanden voor de coup, had hij in de VS nog een ontmoeting met Fethullah Gülen. Met eigen ogen kon hij vaststellen dat de islamitische geestelijke, die al jaren in ballingschap in Pennsylvania leeft, oud en ziek is.

Gülen is zelf niet verantwoordelijk voor de coup, is de overtuiging van Leman. “Alleen al fysiek was hij daartoe niet in staat.” Hij vermoedt eerder dat de staatsgreep het werk was van een ontevreden, pluralistische groepering van ondermeer kemalisten, militairen en, ja, ook gülenisten. “Er waren onvermijdelijk gülenisten bij betrokken. Dat kan niet anders. Ze bekleedden immers heel wat hoge posten in alle maatschappelijke geledingen.”

Bij de ontmoeting in mei vroeg Leman aan Gülen wat er na zijn dood van de Gülenbeweging moest overblijven. Scholen en de interreligieuze dialoog, was het antwoord. Dat is volgens Leman ook hetgene waarop Hizmet zich buiten Turkije moet focussen. “Als jullie daarmee bezig zijn, zullen de Belgische en andere Westerse overheden jullie niet negatief bejegenen.”

Multireligieuze wereldbeweging
Leman drukte de gülenisten nog op het hart zich zeker niet in te laten met de Turkse politiek. “Importeer het Turkse conflict niet naar hier. Blijf erbuiten.” Leman gaat zelfs nog verder: evolueer van een Turkse islamitische organisatie naar een multireligieuze wereldbeweging. Ook het Lucernacollege, de aan Gülen gelinkte basis- en middelbare school in Anderlecht, mag voor Leman best wat meer loskomen van zijn Turkse roots en zich ook meer richten op de rest van de Brusselse bevolking.

Om de toekomst veilig te stellen moet de beweging voor Leman wel een stuk transparanter worden. Hizmet doet nu soms vaag, bijna geheimzinnig, bijvoorbeeld als het gaat over het aantal symphatisanten. Leman: “Soms heb ik de indruk: ze verstoppen iets. Doe dat niet. Wees open. Anders lijkt het wel een loge.”