Leven in een oud kantoor: 'Nog nooit zo rustig gewoond'

In sommige Brusselse woonkamers werden vroeger bankdeals afgesloten of telefoonverbindingen tot stand gebracht. Nu zijn ze omgevormd tot wooneenheden, een hele uitdaging, maar ook een mogelijke oplossing voor het woningentekort. Drie Brusselaars leiden ons rond in hun woonst met een kantoorverleden.

"Als kind zag ik op de bankuittreksels van mijn ouders altijd dat ze verstuurd waren vanuit Wolvengracht 48. Nu woon ik hier zelf.” Kris Desmet (58) kocht in 2014 een eenkamerappartement in de oude kantoren van de bank ASLK, het latere BNP Paribas Fortis. Het gebouw werd in 2011 verkocht aan Allfin, vandaag deel van projectontwikkelaar Immobel, en in de jaren nadien verbouwd tot meer dan vierhonderd appartementen, studio's en studentenkoten. Gelijkvloers veranderde de oude lokettenzaal in foodmarket Wolf. Desmets appartement ligt daarboven op de vierde verdieping.

“Ik had het appartement gekocht als investering. Ik werk in Brussel en kon hier dan soms tijdens de week blijven slapen,” vertelt de Bruggeling. Na zijn scheiding werd de plek een tijdje zijn voltijdse woonst. Nu pendelt hij opnieuw tussen Brugge en Brussel. Zijn appartement van 72 vierkante meter doet dienst als thuiswerkbureau. “En het is leuk om te blijven logeren als er in het weekend in Brussel iets te doen is.”

In het oude bankgebouw zijn de marmeren muren bewaard. Oude lockers dienen als decoratie in de ronde hal. Een originele lift leidt naar het oude daktorentje, waar de bewoners nu een gezamenlijk terras hebben. Achter het vroegere bankgebouw zijn nieuwbouwblokken opgetrokken en er is ook een hotel. Een binnentuin geeft rust en groen. De bewoners zijn vaak huurders. “Uit de vergadering van eigenaars weet ik dat sommige mensen hier drie of vier appartementen hebben. Zij doen het echt als investering,” vertelt Desmet. “Als ik zelf op pensioen ga, zal ik mijn appartement ook verhuren.”

Voor een eenkamerappartement zoals dat van Desmet lopen de huurprijzen in het oude bankgebouw op tot meer dan 1.300 euro per maand. In de flats wonen dan ook veel expats die er maar enkele jaren blijven, zoals Desmets Finse collega Ari Hörman. Daarnaast zijn er gepensioneerden. “Er is ook een tijdje discussie geweest omdat enkele appartementen te huur stonden via Airbnb,” vertelt Desmet. Die zijn vandaag niet meer te zien op de verhuurwebsite. Aan hun toeristische karakter zal het niet liggen: pal in het centrum van de stad in een gebouw waar de historische waarde van afdruipt.

Kwalitatieve woningen

De reconversie van kantoorgebouwen in Brussel is al bezig. Sinds 1997 is meer dan een miljoen vierkante meter aan kantoren omgezet in woningen. De komende jaren zal die trend nog groeien. De uitdaging wordt, zegt bouwmeester Kristiaan Borret, om van de oude kantoorblokken echt kwalitatieve woningen te maken. Dan spelen de diepte van het gebouw, de lichtinval en de mogelijkheid aan buitenruimte een rol.

“Ik wist nog niet dat dit vroeger een kliniek was, tot je het mij net vertelde,” zegt Luca (28). Hij huurt een studio van vijftig vierkante meter in The Cosmopolitan, een oude polikliniek aan de Arduinkaai in Brussel-Stad. “Maar het verbaast me niet. Nu zie ik plots waarom mijn vensters zo'n speciale vorm hebben. Ze zijn even hoog als een deur maar smaller. Vroeger had de kliniek hier waarschijnlijk een hele rij ramen rondom het gebouw. Dat zou je in een gewoon woonblok niet doen.”

Op oude foto's is dat inderdaad te zien. Bij de reconversie van de polikliniek is het hele betonnen karkas bewaard, inclusief het formaat van de ramen, maar geven een nieuwe gevel en uitgebouwde terrassen een frisse look. Het ontwerp komt van architecten­bureau Bogdan & Van Broeck. In 2019 zijn alle 158 appartementen opgeleverd.

In The Cosmopolitan wonen enkele bekende architecten en een politica op rust. Tot en met de zesde verdieping zijn er vooral eenkamer­appartementen en studio's, zoals die van Luca. Vanaf verdieping zeven worden de appartementen groter. Helemaal boven zijn er twee penthouses.

“Ik heb geluk dat ik veel licht heb omdat ik op het zesde woon en mijn balkon naar het zuidwesten is gericht. Het licht komt allemaal van één kant, maar ik kan niet klagen omdat het tot 's avonds naar binnen schijnt. De mensen aan de andere kant van het gebouw zullen dat minder hebben,” zegt Luca. “Je zit hier hoog, boven de drukte van de stad. Ik vind het fijn wonen.” Als huurder zal hij er wel maar anderhalf jaar blijven. “Ik woon alleen en betaal 800 euro per maand. Dat vind ik te veel voor deze ruimte.”

Behalve de ontwerpvraag brengt de reconversie van kantoorgebouwen dus ook een sociale vraag. “Het is absoluut goed dat we veel reconversies doen, maar we moeten erop toezien dat het ook goede woningen zijn,” vindt bouwmeester Kristiaan Borret. “Veel van de ontwikkelde appartementen zijn gericht op expats of starters, die er tijdelijk huren. De kopers zijn vaak kleinere investeerders, gepensioneerden of singles. We missen voorbeelden van een gezin dat zo'n appartement koopt om er langdurig te wonen.”

Dikke muren

Via de openbare vastgoedspeler Citydev kan dat. Die herontwikkelde in 2011 de voormalige RTT-bureaus in Laken – het oude overheidsbedrijf Regie voor Telegraaf en Telefoon, later Belgacom - tot zestien appartementen. Een gebouw uit 1946, waar je de originele trappenhal nog kan herkennen. “Hier binnenwandelen geeft mij echt een goed gevoel. Die tegels zijn volgens mij nog origineel. Echt neig,” zegt Tom Vandenabeele, een ingeweken Leuvenaar die er sinds april vorig jaar huurt. Het appartement was het allereerste dat Vandenabeele en zijn partner in Brussel bezochten om samen te wonen. “En we vonden het meteen goed,” vertelt hij. Pas toen hij er woonde, ontdekte hij dat het vroeger een kantoor was.

“Ik begreep eerst niet goed waarom de ramen hier hoger hangen dan gewoonlijk. Mijn buren hebben me verteld dat dat zo was gedaan zodat de werknemers van de RTT niet uit het raam konden kijken tijdens het werk,” lacht hij aan zijn keukentafel. “Dat vond ik grappig. Kijk, als ik zit, kan ik niet naar buiten kijken.”

Vandenabeele heeft plafonds van zeker drie meter hoog en een groot raam langs zijn hele zijmuur. Hij betaalt 850 euro huur per maand voor zijn appartement van ongeveer tachtig vierkante meter met balkon. Een marktconforme huurprijs in de Tivoliwijk. “Een groot pluspunt zijn de dikke muren. Hierbinnen horen wij helemaal geen lawaai. Ik heb nog nooit zo rustig gewoond,” zegt hij. “Er is zoveel leegstand in Brussel. Als je dan ziet wat ze er hier van kunnen maken, dan snap ik niet waarom je nog zoveel nieuwe woningen zou bouwen.”

Citydev voorziet de komende jaren nog meer reconversies van kantoren. Het grootste project gaat over de vroegere tabaksfabriek van British American Tobacco (BAT) in Molenbeek. De laatste bureaus zijn daar vertrokken in maart 2020. Citydev zal er in totaal 93 geconventioneerde woningen inrichten, dat zijn woningen onder de marktprijs.

Op dezelfde site ontwikkelde de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (BGHM) trouwens al 89 sociale en middelgrote woningen. De BGHM plant verder nog 250 woningen in de oude kantoren van Engie in Sint-Lambrechts-­Woluwe. En dan zijn er nog tal van private reconversies lopende, met de Proximus-torens in de Noordwijk als bekendste voorbeeld.

“Ik pleit om meer ontwerpend onderzoek uit te voeren naar nieuwe woontypes in die torens,” zegt Borret. “Misschien moeten we, in plaats van per se standaardappartementen in kantoorgebouwen te willen stouwen, nieuwe standaarden zoeken.” Van diepe terrassen, ramen op duplexhoogte tot co-housingprojecten. “Eigenaars van leegstaande kantoren willen liefst geen tijdelijke woonprojecten. Ze hebben liever toffe activiteiten zoals klimzalen of tijdelijke kunstprojecten. Dat betreur ik, want de eigenlijke nood in Brussel is wonen. En voor mij als bouwmeester zouden tijdelijke projecten net een manier zijn om te leren over nieuwe woonvormen.”