Cannabiswinkels zijn over hun high: 'De regelneverij nekt ons'

In 2018 schoten de cannabiswinkels als paddenstoelen uit de grond, maar die groene golf lijkt ten einde. Snoeiharde concurrentie met het buitenland en online verkoop doen ook de gespecialiseerde winkels in Brussel pijn. "Veel klanten laten hun producten voor de helft van de prijs uit Frankrijk komen."

De boom kwam er na een koninklijk besluit dat light-cannabis legaliseerde. Concreet gaat het om producten die gemaakt zijn op basis van cannabidiol (afgekort tot CBD) in plaats van de psychoactieve stof THC. CBD heeft enkel een lichamelijk effect, zodat je je ontspannen voelt zonder echt high te worden. In regel met de Belgische en Europese wetgeving mag cannabis sinds 2018 verkocht worden als die minder dan 0,2 procent THC bevat (intussen steeg dat naar 0,3).

Als gevolg van het nieuwe wettelijke kader dook het iconische zevenbladige logo steeds vaker in het straatbeeld op. Vaak boden CBD-shops naast gedroogde cannabisblaadjes ook tal van accessoires aan en producten waarin cannabis verwerkt is: van zalfjes tot thee en olie.

Voor liefhebbers van het groene goedje - liefkozend weleens Mary Jane genoemd - waren het gouden tijden. In Brussel doken een twintigtal winkels op en werd zelfs een fietskoerierdienst opgericht en een Cannabis Social Club.

Gebruik neemt toe

Maar het tij is intussen gekeerd. Volgens het Nederlandse marktonderzoekbureau Locatus is het aantal CBD-winkels in ons land sinds het hoogtepunt op 2021 fors gedaald: van 74 naar 53. In Brussel gaat het om een daling van 21 naar 17. Zo'n twee maanden geleden nog sloot de Cemiko Vape&Weed die jarenlang een hoekpand bezette op de Anspachlaan ter hoogte van de AB. De uitbater wil er weinig over kwijt: "De reden? De economie, hé."

Nochtans nam het cannabisgebruik, ondanks het verbod, de voorbije jaren fors toe becijferde onderzoeksinstituut Sciensano. In de periode 2001-2013 ging het om zo'n 3 procent actieve gebruikers tegenover 5,3 in 2024. Tegelijk gebruikte in 2024 zo'n 3,2 procent van de Brusselaars al eens CBD, maar hiervoor bestaan geen vergelijkingscijfers.

Uitbater Joseph van Cannahouse, dat drie vestigingen heeft in Brussel, wijt de zwarte sneeuw vooral aan de snel veranderende regelgeving. "Sinds het verbod dit jaar om rookwaren uit te stallen, daalde onze omzet met 20 procent tegenover het jaar ervoor. Ik mag ook geen verdampers meer online verkopen terwijl je dit wel gewoon via Amazon kan bestellen."

Tegelijk ziet hij ook minder nieuwe klanten. "De hype is er wat af tegenover de piekperiode in 2018."

Dat merkt ook Kevin Goumet van Street Shop. "Veel voormalige cannabisrokers, die CBD als overgangsproduct gebruiken, stoppen er ook uiteindelijk mee", klinkt het. Street Shop opende ooit de allereerste Belgische cannabiswinkel en telt momenteel drie vestigingen.

Concurrentie

Yves Coonen, CEO van het bedrijf De Herborist dat tal van producten op basis van CBD ontwikkelt, ziet nog andere verklaringen voor de noodlijdende markt. "CBD werd in ons land verkocht als ‘potpourri’ bij gebrek aan een regelgevend kader, maar in juni 2019 besloot de overheid dat CBD-rookwaren voortaan onder de tabakswetgeving vallen. Dit impliceert dat er 21 procent belastingen, plus speciale accijnzen betaald moeten worden op deze producten."

Dat is een serieuze concurrentiële handicap voor de Belgische verkopers, bevestigt Kevin Goumet van Street Shop. "Op producten van 10 euro betaal je nu zo'n 5 euro aan taksen, dat is gewoon niet vol te houden. Zeker omdat ze het in het buitenland, met name in Frankrijk, aan de helft van onze prijs verkopen."

En die buitenlandse winkels kunnen zonder veel problemen hun producten naar Belgische consumenten verzenden. "Ik ken veel klanten die daar hun spullen kopen", betreurt Goumet.

Daarbovenop had het 'tabaksbesluit' in 2019 nog een tweede gevolg. Voortaan konden ook dagbladhandels, nachtwinkels en kleine supermarkten CBD-producten verkopen. De markt raakte dus opgesplitst in veel kleine stukjes en hoewel het gebruik nog steeds stijgt, komen de klanten hierdoor niet per se bij de gespecialiseerde winkels terecht.

Volgens een bevraging bij een twintigtal winkels, afgenomen door De Herborist-CEO Coonen, koopt 40 procent van de consumenten vandaag online. Voornamelijk in Frankrijk, Spanje en Zwitserland waar veel minder taksen op CBD worden geheven. Dertig procent koopt bij niet gespecialiseerde retailers zoals nachtwinkels.

"Een consument die minder gevoelig is voor kwaliteit koopt de producten zo dicht bij huis als mogelijk, niet per se in een speciaalzaak", aldus Coonen. "Maar die dagbladwinkels hebben geen idee van de herkomst en de kwaliteit van hun producten. Daarnaast is het ook een slecht idee om CBD, alcohol, tabak en snoepwaren onder één dak te gaan verkopen, op een plek waar bovendien ook kinderen passeren."

"De consument die naar kwaliteit op zoek is, komt dan weer vroeg of laat online of op de goedkopere zwarte markt terecht", meent Coonen. "Dat staat haaks op alle adviezen van experten, zoals het Vlaams expertisecentrum voor Alcohol en andere Drugs (VAD)."

Zwarte markt onderdrukken

De oplossingen zijn voor Coonen dan ook duidelijk. "Ofwel verlaagt de overheid de belastingen en accijnzen op legale cannabisproducten naar een 'marktconform' tarief tussen 25 en 30 procent. Dat zou de zwarte en buitenlandse markt kunnen onderdrukken en tegelijk ook heel wat meer accijnzen opleveren voor de Belgische staatskas." De redenering is immers dat Belgen dan opnieuw meer in eigen land gaan kopen.

Een andere oplossing bestaat volgens Coonen uit strengere controles op buitenlandse websites die zonder accijnzen cannabis leveren in België. "Zoniet zullen de correcte bedrijven met kennis en expertise langzaam verdwijnen."