De existentiële formatiepoging van Georges-Louis Bouchez

Georges-Louis Bouchez neemt het stuur van de eindeloze Brusselse formatie over, maar veel geloof in zijn slaagkansen is er niet. Toch kan de poging van de MR-voorzitter existentieel worden: ofwel komt een nieuwe regering in zicht, ofwel dreigt Brussel tegen een financiële muur te botsen die langgesloten institutionele deuren openbreekt.

“Je bent de broer die ik nooit gehad heb. Mijn beste vriend.”

Wie af en toe een blik werpt op de sociale media van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, doet dat meestal niet met een pakje zakdoeken in de buurt om de opkomende waterlanders in bedwang te houden.

Maar in zijn ode aan David Leisterh, die net de handdoek in de ring had gegooid als Brussels formateur, bespeelde Bouchez vorige week een zeldzame emotionele snaar. De twee liberale boezemvrienden zijn peetvader van elkaars kind en gaan naar verluidt ook samen op vakantie. “We zetten het avontuur samen voort — een beetje anders, maar altijd als duo. Voor altijd samen.”

Toch is het alleen de officieuze Waalse zonnekoning die vanaf nu voor de MR de pionnen op het Brusselse schaakbord zal verschuiven. Deze week hervat hij de begrotingsonderhandelingen met MR, PS, Les Engagés, Groen, Open VLD en Vooruit – de zoveelste poging die in een nieuwe Brusselse regering moet uitmonden.

'Terrein bezetten’

Vijfhonderd dagen lang keek Bouchez al ongegeneerd mee over de schouders van Leisterh. Dat Bouchez tegelijkertijd de rol van onbetwiste MR-leider speelt en erg close is met Leisterh, heeft de sympathieke burgemeester van Watermaal-Bosvoorde altijd parten gespeeld – zeker in de aartsmoeilijke formatiepuzzel.

“Hij heeft nooit kunnen tonen dat hij een gewestbaas zou kunnen worden die tegen de partijbaas ingaat”, zegt een kopstuk.

Toch is het pessimisme bij verschillende onderhandelaars alleen maar aangewakkerd nu Leisterh van het toneel verdwijnt. “Dankzij David was er een zekere gunfactor in de onderhandelingen. Met Bouchez ligt dat net wat anders.”

“Ik denk dat Bouchez wel een deal wil, maar hij vindt dat het al veel te lang aansleept en ligt niet genoeg wakker van Brussel”, klinkt het. In de eeuwige armworstelwedstrijd tussen de MR en de PS lijken die twee factoren in het voordeel van de Franstalige socialisten te gaan spelen.

“Zijn beeld van Brussel strookt bovendien niet met de realiteit. Georges-Louis denkt dat je op elk moment overvallen kan worden. Als het over Kanal gaat, doet hij alsof het museum in de onguurste buurt ter wereld zal liggen”, zegt een onderhandelaar. “Hij spreekt ook altijd met vous, niet met nous”, voegt een andere hoofdrolspeler toe.

Dat Bouchez nu de fakkel overneemt van Leisterh, beschouwt dezelfde bron vooral als “tijd kopen”.

“David stopt ermee, maar de MR behoudt wel het initiatief: dan lijkt het alsof David het probleem was. Hij hield net de lijnen met iedereen open en speelde geen spelletjes. Met Bouchez heeft niemand aan tafel een echt persoonlijke band. Ik heb het gevoel dat hij vooral het terrein wil bezetten om na te denken over het vervolg.” Tegelijkertijd kan Bouchez niet anders dan een vervanger uit zijn mouw schudden voor Leisterh.

Negen twistpunten

Maandag zitten de zes partijen voor het eerst opnieuw samen sinds de plenaire vergadering van 23 oktober. Die avond eindigde in een moddergevecht en zou het lot van Leisterh bezegelen. Sindsdien liggen de begrotingstabellen en de negen twistpunten waarop een deal stukliep open en bloot op straat. De brokken lijmen wordt de eerste taak van Bouchez.

Bij die laatste plenaire vergadering was het opzet van de MR volgens een onderhandelaar vooral vaststellen dat een akkoord met de PS onmogelijk is. “David gaf een week eerder al signalen dat het toch niet meer zou lukken.”

Leisterh legde voor zijn laatste vergadering een lijst met negen twistpunten op tafel met telkens verschillende opties om elk dossier te beslechten. Het ging over lijnen in de begrotingstabellen die nog tot veel discussie leidden. Denk aan dotaties voor Kanal, geld voor de gemeenten, MIVB-voorkeurstarieven, de prijs van de vuilniszakken of besparingen in facultatieve subsidies.

“De PS heeft de meeste rode lijnen en die zaten bijna allemaal in die lijst van negen thema's, terwijl bepaalde rode lijnen voor Groen of Les Engagés weggelaten waren”, klinkt het. “Hoe meer het over PS-taboes ging, des te minder meegaand ze werden. Ze voelden zich in een hoek gedreven.”

Koude pizza’s

Terwijl de MR naar verluidt geen millimeter toegaf op het vlak van fiscaliteit, klopten de zes partijen wel een begrotingsevenwicht tegen 2032 af. Daarmee leek er toch nog een waterkans te bestaan op een deal, die donderdagavond in het BIP (Brussels Info Place), de zetel van de Brusselse regering aan het Koningsplein.

Het team van Leisterh maakte van het momentum gebruik om pizza’s te bestellen. Terwijl die afkoelden, ging de temperatuur in zaal Brel de hoogte in. Kanal was het vierde puntje op de agenda. Vier partijen gingen akkoord om de dotatie van 28 miljoen euro vandaag tegen 2029 met 15 miljoen euro te verminderen. De socialisten gingen op de rem staan: voor de PS en Vooruit kon er maar 8 miljoen euro af.

Leisterh wou naar verluidt een conclusie trekken, de PS wou verdergaan met de agenda. Uiteindelijk bleef het knelpunt onopgelost.

Zo ging bij de volgende reeks dossiers ook de spanning crescendo. Geld voor de gemeenten, MIVB-tarieven, vuilniszakprijzen, gesubsidieerde contracten, subsidies: “De PS wou telkens nauwelijks besparen en werd geruggensteund door Vooruit.”

In de entourage van Ans Persoons (Vooruit) wordt die stelling ontkend. “Wat betreft sociale huisvesting zitten wij op dezelfde lijn als de PS. Maar als het gaat over de prijzen van de MIVB-tarieven en de vuilniszakken, of besparingen in facultatieve subsidies, zijn we tijdens de onderhandelingen altijd verdergegaan dan de PS. Soms zelfs verder dan de MR.”

De onderhandelingen vielen weliswaar in duigen. “De Bouchez die je dan aan tafel ziet, is de Bouchez van voor de schermen”, schetst een onderhandelaar.

“Hij trekt blikken met karikaturen open. Kanal: daar kan je zogezegd niet komen zonder kogelvrij vest, hij legt de link met Ribaucourt en de geplande gebruikersruimte. Daarmee raakt hij Ahmed Laaouej (PS) in het hart, want zijn politieke project stoelt net op opkomen voor mensen uit wijken zoals Ribaucourt. Als het over de prijs van de vuilniszakken gaat, verwijst hij ook naar mensen die in kleine appartementen wonen zonder balkon of tuin met het argument dat ze zeker niet beter zullen sorteren als de vuilniszakprijzen stijgen.”

Eer, code en respect

Terwijl de potjes al aan het overkoken waren, ontstond er ook nog een persoonlijk relletje tussen Bouchez en Laaouej. De MR-voorzitter had volgens twee onderhandelaars de belangrijkste sherpa (technisch expert) van Laaouej aangevallen – hypergevoelig voor de man van eer, code en respect.

De PS counterde de verwijten van de MR dat ze onvoldoende zou willen besparen door te wijzen op toegevingen in het geld voor sociale woningen, een stokpaardje van de PS. Bouchez zou daarop gezegd hebben dat de sherpa van Laaouej mist spuit over de cijfers van investeringen in sociale woningen.

“Er werd stevig op die naaste medewerker van Laaouej ingehakt en dat neemt hij erg persoonlijk. Het leek alsof Bouchez de zere plekken zocht waar hij Laaouej kon treffen. Ahmed blijft namelijk altijd heel erg in zijn rol: kalm en gecontroleerd. Behalve als je over racisme, de wijken of zijn vertrouwelingen begint. Met die lijst rode lijnen en de welgemikte aanvallen van Bouchez hoopte de MR dat de PS van tafel stapte.”

Nochtans beseft iedereen aan tafel dat de PS de stekker niet uit de onderhandelingen zal trekken. “Wanneer de situatie voor de regering in lopende zaken erger wordt dan het vooruitzicht op een nieuwe regering, zal de PS pas echt bereidheid tonen”, liet Open VLD-voorzitter Frédéric De Gucht al eens optekenen. In de peilingen wordt Laaouej namelijk beloond en krijgt de MR klappen.

Verrottingsstrategie

Kwatongen stellen dat de MR het initiatief in handen wil houden tot de Brusselse kelk tot de bodem geledigd is. Dat Bouchez voor januari wil landen, lijkt geen toeval: vanaf dan draait Belfius haar kaskredietlijn voor Brussel dicht. Mogelijk volgt ING het voorbeeld van zijn concurrent nog.

Het financieel geplaagde Brussels Gewest zal zo in nog nauwere schoentjes komen, terwijl de OCMW’s van de geteisterde gemeenten zich schrap zetten voor de impact van de beperking van de werkloosheid in de tijd.

Het is een verrottingsstrategie waar verschillende partijen hun hart voor vasthouden. “Zelfs als je volgend jaar in een liquiditeitscrisis zou belanden en er zou niet meer genoeg geld zijn voor de lonen of het vakantiegeld van Brusselse ambtenaren: het zal volgens de PS de schuld van de MR zijn en ze zullen het linken aan hun verzet tegen de Arizona-regering van de N-VA en de MR”, vreest een onderhandelaar. “PS zal altijd een legislatuur zien als een middel, niet als een doel. In die zin lijkt de partij ook wat op de N-VA.”

En ondertussen zit Rudi Vervoort nog op zijn stoel van Brussels minister-president. Als het vervolg op de begrotingsoefening met de zes partijen op niets uitdraait, blijft de regering in lopende zaken mogelijk nog een hele tijd in het zadel. Niemand sluit uit dat de ploeg van Vervoort dan, met steun van een aantal huidige oppositiepartijen, hervormingen begint door te voeren waarvoor in de huidige begrotingsgesprekken een parlementaire meerderheid te vinden is.

Tegelijkertijd zou Open VLD met minister van Begroting Dirk De Smedt meer doorgedreven besparingsvoorstellen op tafel kunnen leggen, terwijl de MR dan haar rol van oppositiepartij maximaal zou kunnen spelen. Vandaag zit de partij immers sterk gewrongen tussen haar rol in de formatie en die in het parlement.

'Institutioneel vuur’

Zover is het voor alle duidelijkheid nog niet, maar ook een nieuwe Brusselse regering blijft zelfs bij een begrotingsakkoord geen sinecure: aan Nederlandstalige kant zit er momenteel nog steeds geen meerderheid aan tafel.

Voor het liberale kamp blijft de N-VA de geliefkoosde partner. De Gucht heeft duidelijk laten verstaan dat hij niet in een Brusselse regering stapt zonder Nederlandstalige meerderheid. Bij CD&V sluit Benjamin Dalle regeringsdeelname dan weer uit sinds hij buitenspel is gezet bij de begrotingsgesprekken.

Een oplossing is dus niet voor snel, besefte ook David Leisterh. “Ik denk dat ons politiek systeem de Brusselse urgentie niet langer het hoofd kan bieden”, zei hij in zijn afscheidsfilmpje.

Het lijkt er vooral op dat de politieke crisis die mee aangestuurd werd door een veto tegen de N-VA, diezelfde partij straks vanuit het federale niveau de nodige munitie kan geven om het Brussels model te herzien. “Nietsdoen is dus geen optie. Want als we dat moment gaan opzoeken, waarbij Brussel financieel aan de afgrond staat en de federale overheid op de een of andere manier zal moeten ingrijpen, spelen we met institutioneel vuur en staat de toekomst van het land onder druk”, besluit een kopstuk.

“Of denk je dat Bart De Wever zijn Vlaams-nationalistische agenda heeft opgeborgen?” Een Brussels rotten zou De Wever weleens sneller dan verwacht naar die agenda doen grijpen, zeker als zijn federale begrotingsgesprekken in het honderd zouden lopen.