Reportage

Het Museum van de Troost: vijf museummedewerkers over een werk dat hen bijzonder raakt

Michaël Bellon
© BRUZZ
09/12/2020
© Saskia Vanderstichele | Tatiana Veress in Art et Marges

Hoera, de musea mogen weer mondjesmaat open. BRUZZ vroeg medewerkers van vijf Brusselse musea elk naar één werk uit de vaste collectie of de lopende tentoonstelling waaruit bezoekers de komende week troost of lering kunnen halen in deze letterlijk en figuurlijk donkere tijden.

Tatiana Veress (Art et Marges)
kiest voor een installatie van François De Jonge, Rémi Lambert en Seyni Awa Camara

Tatiana Veress is de directrice van Art et Marges, dat dit jaar tien jaar bestaat, al is de collectie en de tentoonstellingswerking rond art brut en autodidactische outsiderkunst in de Hoogstraat al veel ouder. De verjaardagstentoonstelling Embrasez-vous! zet de collectie in een nieuw daglicht, door kunstenaars die er geen deel van uitmaken nieuwe installaties te laten maken met door hen uitgekozen werken. Veress presenteert ons een imposante installatie op mensenmaat, rond een sculptuur in gebakken klei van de Senegalese Seyni Awa Camara, die tot de vaste kunstenaars van Art et Marges behoort.

1734 MUSEA Tatiana Veress2 Art Marge
© Saskia Vanderstichele | Tatiana Veress (Art et Marges): “Kunst biedt een fantastische ontsnappingsroute naar andere universums.”

“Seyni Awa Camara brak met de lokale artisanale productie in Senegal om haar eigen beelden te maken – in dit geval een moederfiguur omgeven door kleine baby­figuren. Daarvoor bedacht François De Jonge een installatie in stro en klei, geïnspireerd door de leem­architectuur uit Mali. Het geheel evoceert een archeologische site, en daar wordt dan nog eens een laag aan toegevoegd door de twee grote schilderijen van Rémi Lambert. Die tonen een postapocalyptisch landschap met robot-­dinosauriërs die de energie van vulkanen en technologie gebruiken om een nieuwe vernietiging door meteorieten te voorkomen. Door contexten zo door elkaar te gooien, speelt dit werk met de manipulatie van kennis en de absurditeiten van complotdenkers, en tegelijk toont het hoe kunst wél een fantastische ontsnappingsroute biedt naar andere universums. Dat is ook de kracht van Art et Marges: hier kan de radicale persoonlijke verbeelding, los van formats en intellectuele kaders, de bezoekers bevrijden, maar ook amuseren.”

EMBRASEZ-VOUS!
> 25/4, www.artetmarges.be

.

Louma Salamé (Villa Empain)
kiest voor Jusqu'à preuve du contraire van Mounir Fatmi

Louma Salamé heeft er al een rijke carrière op zitten als curator en commissaris in grote kunstinstellingen over de hele wereld. Sinds 2016 is ze directrice van de Boghossian-stichting en Villa Empain, waarvoor ze ook de lopende tentoonstelling The light house samenstelde, die letterlijk licht brengt in duistere tijden. In de Franklin Rooseveltlaan vormen de lantaarns bij het vallen van de duisternis momenteel een pad van blauw licht, en in Villa Empain zelf vullen negentien artiesten elk één ruimte met kunst die draait rond licht en kleur.

1734 MUSEA Louma Salame Villa Empain
© Saskia Vanderstichele | Louma Salamé (Villa Empain): “Dit werk van Mounir Fatmi verwijst slim naar de associatie tussen God en licht.”

Salamé: “Het project is ons dierbaar omdat het echt past in deze tijd. Licht is de belangrijkste bron van leven en energie op aarde – op een paar vissen diep in de zee na hebben we allemaal licht nodig. In bijna alle religies wordt licht geassocieerd met het goddelijke, en in zowat alle beschavingen met kennis. Omdat ideeën, zoals licht, geen fysieke drager nodig hebben om te circuleren van mens tot mens. Daarnaast is licht, en kleur, ook therapeutisch: al in 1900 had je chromotherapie en luminotherapie, en schilderde men muren in het blauw van de lucht of het geel van de zon. Ook onze kunstenaars dringen door tot in het diepst van je cellen. Of je nu alleen bent of in groep, je beleeft de werken. Het is moeilijk om uit dat gevarieerde kleurenpalet één werk te kiezen. De installatie Jusqu'à preuve du contraire (2012) van Mounir Fatmi verwijst slim naar die associatie tussen God en licht in monotheïstische religies. Op de neonbuizen zijn verschillende Koranverzen weergegeven. 'Door het licht te worden, kan God niet fysiek worden voorgesteld,' zegt Fatmi, die de kijker die de verzen wil lezen vervolgens dwingt om dicht bij het licht te komen, dat tegelijk verblindt en op het netvlies wordt gefixeerd.”

THE LIGHT HOUSE
> 18/4, www.villaempain.com

.

Isabel Vermote (KMSKB)
kiest voor De terugkeer van René Magritte

Isabel Vermote van de dienst publieksbemiddeling van de KMSKB is ook verantwoordelijke voor het Nederlandstalige programma 'Museum Op Maat', dat de Koninklijke Musea toegankelijk moet maken voor doven, slechtzienden, mensen met een fysieke of mentale handicap, mensen in armoede of uit de zorgsector. Zij is dus vertrouwd met het troostende aspect van kunst en de impact van schoonheid.

1734 MUSEA Isabel Vermote Magritte
© Saskia Vanderstichele | Isabel Vermote (KMSKB): “Kunst kan hoop bieden in crisissituaties.”

“Tijdens de pandemie merkten we dat de nood daaraan hoog was. Het was frustrerend dat deze diverse groepen niet meer bij ons terechtkonden. Wel hebben we nog ons project 'Klavertje Vier', in samenwerking met een dertigtal vooral Brusselse woon-, zorg- en revalidatiecentra. Zij kregen tijdens de pandemie regelmatig een selectie van vier kunstwerken opgestuurd rond positieve thema's als 'familie', 'kinderspelen' of 'winter'. Bij die werken hoort een woordje uitleg, zodat erover gepraat kan worden, waarna de mensen uit de centra mogen stemmen op een van de vier. Van het winnende werk maken we dan een grote affiche met op de achterkant een bemoedigende spreuk die in de centra wordt opgehangen.”
“Vaak is de wedstrijd spannend, maar in de reeks met dieren werd De terugkeer van René Magritte de zeer overtuigde winnaar. Door de kleur, het licht en de eenvoud, maar ook door de symboliek van de vogel en het nest, tegelijk kwetsbaar en hoopvol, en de blik uit het raam naar de horizon die doet wegdromen. Dat Magritte het werk schilderde in een crisissituatie – aan het begin van de oorlog in 1940, toen hij vluchtte naar Frankrijk – is ook een opmerkelijke parallel met onze crisissituatie nu. De terugkeer slaat op de terugkeer naar het vertrouwde nest en de vertrouwde situatie.”

www.musee-magritte-museum.be, www.fine-arts-museum.be

.

Bruno Benvindo (Joods Museum)
kiest voor Compositie 121 van Kurt Lewy

Bruno Benvindo werkt sinds 2017 bij het Joods Museum, waar hij directeur tentoonstellingen is en ook commissaris van de lopende expo Kurt Lewy. Towards abstraction. “Die tentoonstelling is eigenlijk het resultaat van de herontdekking van Compositie 121, een weinig spectaculair werkje dat in onze reserves zat en daardoor wat vergeten raakte, net zoals de kunstenaar zelf. Lewy kende een bewogen leven door het geweld van de twintigste eeuw, maar creëerde een erg persoonlijke esthetiek en een rijk oeuvre, gekenmerkt door een radicale overgang van het figuratieve naar de abstractie.”

1734 MUSEA Joods Museum Bruno Benvido
© Saskia Vanderstichele | Bruno Benvindo
(Joods Museum)
: “We kunnen ons blijven heruitvinden.”

Wat hebben wij vandaag aan dit kleine schilderijtje? “Lewy werd geboren in 1898, maar kreeg pas in 1952 zijn eerste grote persoonlijke tentoonstelling in Bozar. Die tentoonstelling werd een inventaris, maar meteen ook een liquidatie van het figuratieve werk uit zijn eerste periode. Uit het abstracte werk dat volgde, spreekt een hervonden rust. Abstractie liet hem toe zich los te maken van de nachtmerrie van de oorlog en de isolatie van de ballingschap. Het was geen louter esthetische keuze, maar een manier om angsten en trauma's van het verleden te bezweren. Hij stileerde eerst de realiteit tot zijn lijnen zich er helemaal van losmaakten. Zo kan abstractie ook ons even wegleiden van de chaos. Voorts heeft Lewy nooit zijn eerste succes gekapitaliseerd. Hij is nieuwe technieken blijven verkennen, zoals email, tapijtkunst of glas-in-lood. Hij toont ons hoe we onszelf ondanks alles telkens opnieuw kunnen heruitvinden.”

KURT LEWY. TOWARDS ABSTRACTION
> 7/2, www.mjb-jmb.org

.

Laure Goemans (Wiels)
kiest voor Selfie van Manuel Graf

Laure Goemans staat bij Wiels in voor de bemiddeling met diverse doelgroepen via bijvoorbeeld ateliers, partnerschappen of schoolbezoeken. Ze houdt erg van de grote groepstentoonstelling Risquons-tout, die de waarde van artistiek grensoverschrijdend gedrag onderzoekt, en koos uit het ruime aanbod Selfie van de Duitse kunstenaar Manuel Graf, een met gips gecoate en 3D-geprinte sculptuur, gebaseerd op erotische tekeningen van de Russische revolutionaire cineast Sergej Eisenstein.

1734 MUSEA Laure Goemans Wiels3
© Saskia Vanderstichele | Laure Goemans (Wiels): “Graf maakt een statisch medium heel erg dynamisch.”

“De figuur verwijst naar de propagandistische, constructivistische bas-reliëfs uit de jaren 1930, maar geeft er een heel hedendaagse invulling aan. Dat is een eerste reden waarom ik het koos: het speelt met de tijd in een tijd waarin ons tijdsbesef veranderd is. Dat de figuur een selfie neemt, becommentarieert de communicatie tussen mensen die nu meer dan ooit via digitale weg verloopt. Maar wat natuurlijk opvalt, is dat het een selfie is van een fallus die kunstmatig overeind moet worden gehouden door een stelling omdat de figuur zelf heel slap is. Een mooie kritiek op de manier waarop normaal vooral fitte, gespierde, menselijke lichamen worden gerepresenteerd, zeker in autoritaire regimes. Graf werd via de later naar de VS verbannen Eisenstein ook geïnspireerd door de 'plasmatische' eigenschappen in het werk van Walt Disney. Disney vervormde lichamen om hun bewegingen op een dynamischere manier te kunnen voorstellen. Graf doet hetzelfde met een heel statisch medium als sculptuur.”
“Hij zegt zo ook iets over ons aanpassingsvermogen aan de veranderingen waaraan we onderhevig zijn, en het feit dat 'normaliteit' eigenlijk heel kneedbaar is en snel kan veranderen.”

RISQUONS-TOUT
> 10/1, www.wiels.org

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Expo

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni