'We need to talk about Kevin', de comeback van Lynne Ramsay

De Schotse regisseur Lynne Ramsay heeft niet meer geregisseerd sinds 2002 (Morvern Callar), maat talent roest niet. In de expressieve film 'We need to talk about Kevin' schittert Tilda Swinton als moeder die maar niet doordringt tot haar gemene zoon en door de hel gaat. Een interview met de comeback van het filmjaar.

Een fantastische Tilda Swinton speelt een moeder die door de hel gaat. Haar zoon heeft iets verschrikkelijks gedaan. Zij had het moeten zien aankomen maar greep niet in of werd niet geloofd. Korte flashbacks laten zien dat ze nooit grip heeft gehad op haar Kevin. Ze wordt meegesleurd in een psychologische oorlogvoering die je je ergste vijand niet toewenst.

Ramsay lapt de chronologie volledig aan haar laars en put de puur cinematografische middelen uit. De voortdurende stijlwisselingen en het expressief kleurgebruik springen in het oog. Het is randje maniëristisch maar het werkt. Het kluwen geeft een akelig goed idee van de diepte van de wanhoop wanneer je tegelijkertijd onvoorwaardelijke liefde voelt voor je eigen kind en pure haat.

Lynne Ramsay stond ons tijdens het Festival van Cannes te woord.

Welkom terug in de showbizz.
Lynne Ramsay: Ik haat de showbizz. Maar misschien mag ik dat niet luidop zeggen want verbrod ik zo mijn kansen om een romantische komedie met Jennifer Aniston te draaien. Ik moet in elk geval dringend eindelijk eens wat geld verdienen als ik dit beroep wil blijven uitoefen. (Lacht) Anyway, let niet op wat ik zeg. Ik heb een paar slapeloze nachten achter de rug.

U verdween negen jaar geleden van het toneel. Wat was er aan de hand?
Ramsay: Ik heb een jaar of vijf aan The lovely bones gewerkt. Ken je die historie nog niet? Ik zou het gelijknamig boek van Alice Sebold verfilmen. Dat project werd alsmaar groter. Dreamworks kwam er bij. Voor mij draaide het op een nachtmerrie uit. Uiteindelijk heeft Peter Jackson de film geregisseerd. Het was een nare tijd. Ik verloor mijn beste vriendin, Lian Dognini, die samen met mij het scenario voor Morvern Callar geschreven had. Ook mijn vader stierf.

Vervolgens heb ik lang aan We need to talk about Kevin gesleuteld. Zoals je hebt kunnen zien is de film geen eenvoudige adaptatie van het complexe boek van Lionel Shriver. Ik werkte voor het eerst met een non-lineaire structuur. Dat was niet mixen om te mixen, maar een minutieus puzzelwerk.

Scholen waar leerlingen plots aan het moorden slaan, zijn al geen Amerikaans exclusief meer. Is dit een tijdperk van zinloos geweld?
Ramsay: Ik kan moeilijk ontkennen dat zinloos geweld geen element is in mijn films. Toch denk ik niet dat je We need to talk about Kevin moet zien als thema-film of een reflectie of commentaar op onze tijd. Ik zie er meer een Griekse tragedie in. Het boek hint duidelijk naar Oedipus. Er is zelfs een personage met een ooglap.

Over die slachtpartijen op school is er al een briljante film gemaakt: Elephant van Gus Van Sant. Daar moest ik niet meer aan beginnen. Mijn film bewandelt heel andere paden. Het is meer een pervers liefdesverhaal. Kevin is verliefd op zijn moeder maar dan wel op een hoogst bizarre manier. Bovendien bekijken we de tragedie vanuit het oogpunt van de moeder en hoe zij met schuldgevoelens kampt en zichzelf de moordenaar vindt.

Kevin vereenzelvig je dus niet met het pure kwaad?
Ramsay: Ik probeer niemand te veroordelen. Ik deel de wereld niet op in zwart en wit. Elk personage heeft gebreken. Het is een tragedie. Waarom blijft de vader blind voor wat er gebeurt? Waarom grijpt de moeder niet kordater in? Hoe kan het zo verschrikkelijk uit de hand lopen? Soms zie je dingen niet aankomen terwijl je er met je neus op staat te kijken.

In de laatste scènes toont Kevin voor het eerst een vorm van kwetsbaarheid. Dat is een sleutelscène. Het is de eerste keer dat hij met zijn moeder praat zonder achterliggende gedachten. Voor een deel is zijn monsterlijk gedrag een façade. Daaronder schuilt gewoon een kleine jongen die zijn mama voor zich wil. Ik praat niet goed wat hij doet. Ik zeg wel dat het voor een deel rage against the machine is. Hij heeft een sociopathisch persoonlijkheidsstoornis en zijn moeder ziet dat.

Wat doe je als je kind een sociopaat blijkt?
Ramsay: Ik praatte in New York met een psycholoog die sociopathische kinderen behandelt. Hij zegt dat het al niet gemakkelijk is om het te detecteren. Dieren martelen is een bekend alarmsignaal. Maar voor hetzelfde geld wordt het nooit opgemerkt. Het is ook nauwelijks te voorspellen hoe zo'n kind evolueert. Best mogelijk dat hij perfect functioneert en nooit iets misdoet. Trouwens, zie jij een psycholoog al tegen ouders zeggen: 'tussen haakjes, jullie zoon is binnen twee jaar een potentiële moordenaar'? Niettemin, de stoornis kan gediagnosticeerd worden en er bestaan geneesmiddelen die helpen.

Heel sterk is de scène waarin de moeder naast een drilboor blijft staan om even het geluid van haar krijsend kind niet te horen.
Ramsay: Dank je. Die scène komt niet uit het boek. Ik geloof echt dat baby's de gevoelens van de ouders overnemen, de goede en de slechte. Als jij lacht, lacht hij. Diep van binnen beseft de moeder dat ze er maar niet in slaagt om een hechte band met haar kind te krijgen. Misschien speelt een post-natale depressie mee. Maar dat geeft ze niet toe. Ik vind dat er nog steeds een taboe op rust: moeders worden verondersteld hun kind van de eerste seconde doodgraag te zien maar dat is niet altijd zo.

De hallucinante openingsbeelden zetten de teneur. Hoe kreeg u zoveel mensen zover om rotte tomaten naar elkaar te gooien?
Ramsay: Dat zijn geen figuranten. We filmden Tilda Swinton tijdens het beruchte Tomatina-festival in het Spaanse dorp Buñol. Het zijn opwindende, spectaculaire beelden die de film er veel groter doen uitzien dan het budget wettigt. Er was wel geld maar draaien in Amerika is duur. De vakbonden lachen er daar niet mee.

Het rood van de tomaten, de moeder haar verleden als reiziger, de verwoesting, de onwerkelijke beelden...het paste perfect in het plaatje. De scène werkt op verschillende niveaus. We hadden maar vijftien minuten om ze te filmen. We hadden achteraan post gevat en de kuisploegen kwamen er aan. De massa kon het uiteraard niet schelen dat wij Tilda Swinton aan het filmen waren. Zij gooiden gewoon tomaten. We hadden wel een paar mensen van ons in Swintons buurt geplaatst. Maar ik heb toch doodsangsten uitgestaan. We hadden geen controle over de gebeurtenissen. Tilda kwam heelhuids terug. Ze heeft er hoogstens een betere huid aan overgehouden. Tomatenpulp schijnt goed voor je huid te zijn. We stonken aanvankelijk wel. De geur bleef dagen in je haar hangen. Ach, eigenlijk waren dat plezante opnamedagen.

Uw film is bijzonder expressief en kleurrijk.
Ramsay: Ik ben dol op de manier waarop Scorsese met kleur speelt. Ik had me voorgenomen om het geweld niet in beeld te brengen maar vond dat het subliminaal wel aan bod mocht komen. Het grappige is dat de mensen denken dat We need to talk about Kevin veel gewelddadige scènes bevat maar dat klopt niet. Het is het zoveelste bewijs dat suggestie zoveel krachtiger kan zijn dan expliciet geweld.

Zalen: Aventure, Vendôme