Afrikamuseum: rijkdommen van Kongo in de kijker

Toen Kongo in 1960 onafhankelijk werd, stond het wetenschappelijk onderzoek er op een uitzonderlijk hoog niveau. Daar plukt het Africa­museum de vruchten van, met rijke collecties van en een even rijke kennis over de voormalige kolonie. Maar hoe kan Kongo zelf meeprofiteren van die rijkdom? Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika zet het land, zijn natuur en cultuur in de kijker.

Bij de Zaïrese onafhankelijkheid kon de kwaliteit van de research op geologisch, landbouwkundig en medisch gebied wedijveren met de absolute wereldtop. Het onderzoek werd wel uitsluitend door blanken verricht: de koloniale ad­ministratie had verzuimd Kongolese vorsers boven een bepaald basisniveau op te leiden.

Afval wordt goudmijn
Met de tentoonstelling Congo - Natuur en Cultuur wil de instelling tonen hoe ze bijdraagt tot de duurzame ontwikkeling van het land. Momenteel volgt een aantal Kongolese geologen een stage van zes maanden in Tervuren. Daarna zullen heel wat geologische gegevens en archieven gerepatrieerd worden.

De documenten over de oude mijngebieden zijn in bepaalde gevallen hun gewicht in goud meer dan waard. Zo werden coltan-mineralen vroeger als waardeloos afval gedumpt, maar nu is er een enorme vraag naar omdat coltan in draagbare elektronica wordt verwerkt. De storthopen van weleer veranderen in een hoog tempo in lucratieve exploitaties. De Kongolese ondergrond bevat niet alleen veel delfstoffen zoals goud, kobalt, tin, germanium, diamant, zilver en koper, maar ook industrië­le gesteentes zoals talk en kalk, kwartszand, steenkool en petro­leum. Directeur Hugo Gryseels wijst erop dat onze voormalige kolonie twee generaties wetenschappers verloren heeft. "De gemiddelde leeftijd van de hoogleraren en docenten van de universiteit van Kinshasa is 59 jaar. Hoog tijd voor een inhaalbeweging."

Kongo kan prat gaan op een uitzonderlijke biodiversiteit. Geen enkel Afrikaans land heeft een zo rijke variëteit aan dieren en planten. De okapi, de Kongopauw en de bonobo komen bovendien uitsluitend in Kongo voor.
Tervuren werkt hard aan de problematiek van milieubescherming in conflictsituaties. Armoede genereert geweld en onveiligheid, en dat maakt dan weer elke economische activiteit onmogelijk, zodat de werkloosheid steeds meer om zich heen grijpt: de volmaakte vi­cieuze cirkel. En in uitzichtloze situaties wordt er ook op beschermde en uiterst zeldzame dieren gejaagd.

De grote vraag die zich opdringt, is: hoe is een verantwoorde economische exploitatie van de natuur mogelijk? Insecten, paddestoelen en andere planten vormen een bron van voedsel en medicijnen. In sommige streken staan rupsen van nachtvlinders in voor veertig procent van de eiwitinname van de mensen uit de omgeving. Met veel succes wordt er een beroep gedaan op de traditionele natuurapotheek: kruiden, de schors van bepaalde bomen en insecten.

De natuur vervult niet alleen de primaire behoeftes, maar ze levert ook de ingrediënten voor de cultuurbeleving: kleurstoffen voor de lichaamsversiering, hout voor muziek­instrumenten en maskers. Tanden of klauwen of een fragment van de huid van een luipaard symboliseren de uitzonderlijke kwaliteiten van een hoofdman. Ivoor en haren uit de staart van een olifant worden verwerkt tot waardigheidstekens en rituele voorwerpen.

De tentoonstelling schetst een positief en toch heel realistisch beeld van een land dat nu al decennialang geplaagd wordt door verscheurende conflicten en hebzucht van binnenlandse en buitenlandse oorsprong. Op een verfrissende manier krijgt de bezoeker heel wat informatie van verschillende aard aangereikt: her en der kun je bijvoorbeeld dansmuziek en liederen beluisteren. Ter gelegenheid van de tentoonstelling wordt ook de eerste van een serie cd's met traditio­nele muziek uitgegeven. Maar je kunt er ook gesprekken in een aantal van de tweehonderd inlandse talen beluisteren en elementaire kennis over cartografie, zoölogie en houtbiologie opdoen. Een interdisciplinaire aanpak die - en dat is mooi meegenomen - ook heel kind- en gezinsvriendelijk is.

Congo, natuur en cultuur tot en met 9 oktober 2005 in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, Leuvensesteenweg 13, 3080 Tervuren, van dinsdag tot en met vrijdag van 10 tot 17 uur, zaterdag en zondag van 10 tot 18 uur. Info: 02-769.52.11