De resten van Expo 58: Dakpannenkantoor

In de Atomiumlaan in Laken kunt u nog het Atomium en het Paviljoen van het Kortrijks Dakpannenkantoor in een en dezelfde blik vangen. Om toch íets te voelen van de schok die de bezoeker vijftig jaar geleden te verwerken kreeg bij het zien van al die ongewone vormen. Hier een uitvergroot ijzerkristal, daar... een aan stukken gesneden voetbal. Zover zochten de ontwerpers het toen. Ere wie ere toekomt: Geo Bontinck was de architect van het paviljoen van het Kortrijks Dakpannenkantoor en niet André Waterkeyn zoals hier en daar beweerd wordt. Dat was die van het uitvergrote ijzerkristal waarover in een latere Agenda meer.

De met dakpannen bezette halve bolkap op sokkel is na een halve eeuw nog altijd intact. Het paviljoen won destijds een grote prijs in de categorie Glas-, Keramiek- en Kleinijverheid. Het had niet voor niets de knowhow en de producten van het Dakpannenkantoor in de kijker gezet.

Het in 1920 opgerichte Kortrijks Dakpannenkantoor verenigde alle dakpannenfabrieken uit deze kleistreek. Het bedrijf pakte uit met speciaal voor de Expo gemaakte licht gebogen keramische dakpannen, met balustradeleuningen in gebakken aarde en met geglazuurde driehoekige elementen voor de verluchtings- en verlichtingsroosters. Verluchten doen de driehoekjes vandaag niet meer want er staat glas voor, maar u kunt ze wel nog altijd bewonderen als u bar-restaurant Salon 58 binnenstapt dat in 2002 het paviljoen nieuw leven inblies (nadat restaurant Madelon tot voor tien jaar het paviljoen in goede staat hield).

Aan de ingang ontbreekt de signaalmast met grote, kleurrijke schelpen in keramiek van de Gentse beeldhouwer Berten (Robert) Coolens en binnen zijn er muren van nepijzer, maar u kunt er nog altijd piekeren over de doorwrochte constructie. Die constructie was een verwezenlijking van een andere Kortrijkzaan, Kunstwerkstede De Coene (meubelmakerij, interieurbouw en architectuur), die voor nog 27 andere projecten op Expo 58 mocht tekenen.

Vooral de Belgische sectie, langs de Atomium- en de Belgiëlaan (waarin de Eeuwfeestlaan voor de gelegenheid was omgedoopt), was een staalkaart van wat De Coene anno 1958 kon. Het Paviljoen van Luxe en Opschik, het Gouvernementspaleis van de Koloniale sectie, het restaurant van Hongarije, de Modelwoning De Coene, de Kapel van Vrolijk België, en nog veel meer.

Uniek in Europa
De constructie van het Dakpannenpaviljoen is volgens ingenieur-architect Rika Devos (De Coene op Expo 58: 28 projecten, 2003) jammer genoeg wat overwoekerd door de keramische trouvailles. Want er was en is genoeg om u over te verbazen. De eigenlijke gevel van het paviljoen komt los van de bijna negen meter hoge bolkap. In het paviljoen van het Dakpannenkantoor draait een houten trap van De Coene sierlijk omhoog. Het patroon van het dakbeschot keert terug in de vloer van de eerste verdieping die door de ronde contouren plank voor plank moest worden uitgetekend.

Ronde, gebogen en bolvormen overheersen zodanig het ontwerp dat de structuur niet meer uitvoerbaar lijkt met vlakke delen en spantbogen, maar dankzij glulams (gelamineerd, gelijmd hout) kon het wel. Het systeem van De Coene was destijds uniek in Europa. De glulams werden opgebouwd uit kleine stukjes rode Noorse den, die onderling verlijmd werden met recent ontwikkelde synthetische, zeer krachtige lijmen. Op Expo 58 illustreert De Coene de veelzijdigheid van het procedé door zowel rechte als gekromde liggers te produceren met overspanningen tot 55 meter.

Tien jaar geleden, zo schreef een Engelse ingenieur uit die tijd, zouden zulke ontwerpen nooit driedimensionaal geworden zijn. Niet omdat ze praktisch niet uit te voeren waren, maar omdat ontwerpers simpelweg nog niet in zulke termen dachten. Misschien inspireert het een en ander boven een kleine croquette de homard Salon 58 met zicht op het Ossegempark.