Kunstuitleendienst bestaat dertig jaar

Kunst in Huis beschikt na dertig jaar over een stal van bijna zevenhonderd kunstenaars, goed voor 7.600 kunstwerken. Het concept is in al die jaren amper veranderd, al tonen het aanbod digitale kunst en spin-offs als Kunst op Kot dat de kunstuitleen met beide voeten in de 21ste eeuw staat. Ook de jubileumexpositie Ware liefde brengt de kunst dichter bij het doel: het hart van de liefhebber raken.

T  oen Jef Dekeyser - u vandaag bekend als pleitbezorger van het Brusselse dialect - als eerste directeur van Kunst in Huis met de uitleendienst van start ging, was het doel tweeërlei: hedendaagse kunstenaars een breed (en dus geen steriel-museaal) platform bieden en hun werk helpen te verkopen, én kunst dichter bij de mensen brengen. Beginnen met uitleen was een goed begin. Fevecc, de toenmalige koepel van erkende culturele centra in Vlaanderen, en de Vlaamse Gemeenschap haalden de mosterd bij de noorderburen. Een kwarteeuw eerder al, in de jaren 1950, had de kunstenaar Pieter Kooistra in Amsterdam een vergelijkbaar maatschappelijk georiënteerd uitleenproject bedacht. Eerst reed hij met de bakfiets zijn eigen werk naar gegadigde leners. Hij werkte een soort van ruilhandel uit, waardoor kunstenaars op hotel of in Frankrijk met vakantie konden gaan, in ruil voor hun kunstwerken. De filosofie van tegenprestaties leveren is dus niet nieuw. Daarop geïnspireerd stampte de kunstenaar Mon De Rijck in 1973 de Brusselse kunstuitleendienst GPOA (voor Galerie de prêt d'œuvres d'art) uit de grond, in het Maloukasteel in Sint-Lambrechts-Woluwe. Op het kabinet van toenmalig minister van Cultuur Rika De Backer werkte hij een Vlaams equivalent uit in 1978, in samenwerking met de culturele centra van Dilbeek, Turnhout en Hasselt. Al snel volgden uitleendiensten in Waregem en Knokke, (veel) later gevolgd door Antwerpen, Roeselare en Leuven. In de loop der jaren zijn er afgeleiden ontstaan zoals uitleen aan bedrijven, Kunst op Kot en, onlangs nog, Digikunst.

Volgens onderzoek in de jaren negentig van vorige eeuw is de kunstlener hoogopgeleid, Knack-lezer, Klara-luisteraar en tussen 35 en 55 jaar oud.

Een minpuntje blijft dat er geen buitenlandse kunstenaars door Kunst in Huis kunnen worden opgenomen (een aantal Waalse zit wel in de collectie). De huidige directeur, Raf Coenjaerts, ziet wel brood in een continue vernieuwing van de verzameling; werk dat één jaar niet wordt uitgeleend, wordt uit de uitleendienst geschrapt. Een ruilprogramma tussen de GPOA en Kunst in Huis zou vruchten afwerpen, maar die samenwerking ligt gevoelig voor de Vlaamse Gemeenschap, vreest Coenjaerts.

Ware liefde
In het gemeenschapscentrum De Markten wordt dertig jaar Kunst in Huis gevierd met het tentoonstellingsproject Ware liefde (van 14 november tot en met 21 december). Ruim dertig Vlaamse kunstenaars, van Jan Vanriet, Cel Overberghe en Peter Lagast tot Suzy De Laet en Liliane Vertessen, van wie al jaar en dag werk te lenen is, doen mee.

Ze presenteren werk dat verwijst naar de essentie van de kunstuitleen: een liefdesverhouding. Sommige artiesten hebben hiervoor nieuw werk gemaakt.

Een tweede groep kunstenaars, met Peter De Koninck, Goedele Peeters en Emiel Hoorne, vormen een hedendaags prentenkabinet met grafiek.

Het derde luik van de expositie wordt gevormd door de toptien van dertig jaar uitleendienst, kunstenaars van wie het werk jaar in, jaar uit gretig besteld wordt, en van wie minstens drie werken per filiaal, of dertig in het totaal, door Kunst in Huis beheerd worden. Hier vindt u ronkende namen als Sophie Martens (93,95 procent van de tijd uitgeleend!), Stefan Annerel, Robert Clique en uiteraard Roger Raveel, van wie een nieuw werk onthuld wordt.

Kunst op Kot
Jongeren met een studentenkaart (al kan daar ook weleens een eeuwige student tussen zitten) kunnen voor vijf euro per maand kunst met een grote K op hun kot hangen.

Het concept zag tien jaar geleden het levenslicht in Leuven, en is inmiddels in alle andere filialen van de uitleendienst (matig) ingeburgerd (met pakweg zestig studenten per jaar). Er wordt geen inschrijfgeld gevraagd, wel een waarborg van 25 euro voor een maximale uitleenperiode van drie maanden per kunstwerk. Werk boven de duizend euro krijgt de student niet mee naar zijn kot. Handig om te weten: bij studenten die nog (of ook) thuis wonen, kunnen de ouders mee genieten van het werk.

Kantoorkunst
Voor een eenmalig inschrijvingsgeld van 140 euro en een abonnement van 20 euro (of 40 euro met 'kooptegoed') kunnen bedrijven werk van hedendaagse kunstenaars in huis halen. Vanaf tien uitleningen (abonnementen) regelt Kunst in Huis het transport gratis. Bedrijven kunnen op die manier monumentale doeken, sculpturen en installaties als visitekaartje etaleren in hun publieks- of kantoorruimten.

De werken mogen een waarde van 2.500 euro hebben; voor duurdere werken worden twee abonnementsbijdragen gevraagd. Kunst in Huis telt negentig Brusselse bedrijven als klant, tegenover ongeveer dertig in Vlaanderen.

Digikunst
Vanaf 2009 is er ook digitale kunst beschikbaar, dankzij de medewerking van Digitopia, Panasonic en Knack. De bedoeling is om werk van video- en digitale kunstenaars een forum te geven. Er wordt tot 15 januari een oproep gelanceerd om dit type werk aan te bieden, waaruit een jury onder leiding van Jan Hoet een selectie maakt. De 'digi-artiesten' krijgen een huurbedrag uitbetaald voor het uitlenen van hun creaties.

Bedrijven, vrije beroepen, winkels of particulieren kunnen professionele plasmaschermen lenen. Hierop kan een selectie van voorgeprogrammeerde digitale kunst getoond worden: makkelijk en snel te vernieuwen zonder transport- en andere risico's zoals bij 'traditionele' kunst. Een aantal Vlaamse apothekers en krantenwinkels schreef zich al in.

Kunstcheque
Geen zin om nog maar eens een fles, das, boeken- of restaurantbon onder de kerstboom te vinden? De Kunstcheque, een kartonnen huisje met uitleenabonnement erin, kan dit jaar redding brengen. Hoeveel de bon van Kunst in Huis mag kosten, bepaalt de schenker; de ontvanger kan vrijblijvend het abonnement verlengen, of een kunstwerk naar keuze kopen.