Schaarbeek verwelkomt sm-rechter

In het Schaarbeekse gemeentehuis zitten de opnamen van De sm-rechter erop. Het langspeelfilmdebuut van de Brusselaar Erik Lamens wordt een reconstructie van het liefdesverhaal van de Mechelse rechter Koenraad A. en zijn vrouw Magda. Toen het gerecht en de media hun sadomasochistische voorkeuren achterhaalden, ontstond er een ware heksenjacht. Het koppel verloor werk, eer, burgerrechten, geld en huis, maar sloeg zich erdoorheen.

Een gesluierde vrouw wil haar pasgeborene komen aangeven. De poetsvrouw besnuffelt de baby en hoort de jonge moeder minutenlang uit alvorens haar mee te delen dat ze zich in het verkeerde gebouw bevindt. Een dertienjarig meisje wijst haar moeder laconiek op een spelfout "die zelfs zij niet meer durft te maken": in Schaarbeek reikt men geen identiteitskaart uit, maar een identiteitskaard.

Op het eerste gezicht maakt het gemeentehuis zich op voor een routineuze dag. Maar in bureau 2.30 - dienst Afficheren - en in bureau 1.20 - Departement van de Specifieke Zaken, onderafdeling Senioren - is het een drukte van je welste. In de volledig verduisterde 2.30 trekt een rijkswachter (Gunther Lesage) aan het oor van een macho met een paardenstaart (Axel Daeseleire). De camera draait. Met de paardenstaart moet Daeseleire de uitbater van een sm-club voorstellen. Zo iemand dwing je niet tot bekentenissen met oortjetrek. Onderzoeksrechter Blechter (een nieuwe missie voor Bruno Vanden Broecke) probeert het met een stemverheffing. "'t Is 't land van Dutroux hier," brult hij met veel speekselverspilling. Regisseur Erik Lamens laat de scène een paar keer opnieuw spelen.

De sm-rechter is een verfilming van het waargebeurde verhaal van de Mechelse rechter Koenraad Aurousseau die veroordeeld werd voor slagen en verwondingen en het aanzetten tot prostitutie van zijn echtgenote.

Inzage in het dossier
Lamens draagt vele petjes. Hij verdient zijn brood als scenarist, monteur en regisseur. Voor tvbrussel draaide hij verschillende portretten en langere reportages. Op de filmschool Sint-Lukas is hij gastdocent. Tijdens het Filmfestival van Gent organiseert hij een markt voor mensen die een idee hebben voor een film. Daar lanceerden 'de sm-rechter' en zijn vrouw zelf het idee van een verfilming van hun verhaal. "Over alles kon gepraat worden. Ik kreeg inzage in alle stukken van het dossier. Op een terras op de vismarkt nam ik hun verhaal door. Het was bijna te rijk aan onderwerpen: justitie, Dutroux, een huwelijkscrisis, een vrouw die opkomt voor haar seksuele rechten, een koppel dat zwaar gestraft wordt voor iets wat tot de privésfeer behoort. Uiteindelijk frappeerde het liefdesverhaal mij het meest. Na de vierde versie van het scenario zei Koen: 'Jij hebt begrepen wat wij hebben meegemaakt.'"

Magda leeft weer op
"Het huwelijk van Koen en Magda vertoonde stevige barsten," vervolgt Lamens. "Magda had al een inzinking achter de rug en zonk opnieuw weg in een zware depressie. Ze droomde er al dertig jaar van om geslagen en onderworpen te worden. Dat biecht ze niet op, Koen moet het uit haar sleuren. Ze vragen dokter en vrienden om raad. Aarzelend gaat Koen mee in haar sadomasochistische fantasieën. Magda leeft helemaal op. Een psychiater bevestigt dat ze dankzij de vervulling van haar seksuele fantasieën beter functioneert als vrouw en als moeder. Alles gaat goed - tot het gerecht erachter komt. De rechter wordt veroordeeld en verliest zijn werk, zijn pensioenrechten, zijn huis; Magda zelf wordt nooit gehoord. Ze is het slachtoffer, maar krijgt nooit de kans om uit te leggen dat ze zelf om de klappen verzocht. Uiteindelijk stapt ze zelf naar de pers en komt ze uit voor haar geaardheid. Koen heeft haar nooit iets verweten. Alles is hen afgenomen, ze zijn op straat beland. Maar samen staan ze sterker dan ooit. Geloof me, de eindscène is ontroerend."

Ook over de scènes waarin sm te zien is, is de regisseur tevreden. "Veerle Dobbelaere is indrukwekkend als Magda. Ze stond erop alles zelf te doen. Ze wou geen pijn voorwenden, ze moest hem voelen. En dus deelt Gène Bervoets, die de sm-rechter speelt, echte zweepslagen uit. Straffe scènes zijn dat. Alleen als het te hard werd, liet Veerle zich vervangen door een stand-in. Het sm-wereldje is zeer te spreken over de manier waarop we de sm in beeld brengen: als een levensstijl, binnen de context van een relatie. Sm komt aan bod, maar we zoomen er niet op in. De toeschouwer weet wat er gebeurt en soms is dat krachtiger dan zien wat er gebeurt."

De regisseur wordt opnieuw de set op geroepen. Het budget is krap, er is geen draaidag te veel. Talmen is taboe. Maar met de sfeer lijkt het wel snor te zitten. De mensen van de opnameleiding noemen zich sleurslaafjes. Nieuwe opdrachten aanvaarden ze met een schalks: "Ja, meester!"

Leer als uniform
In bureau 1.20, Departement van de Specifieke Zaken, onderafdeling Senio­ren, is ondertussen hoofdrolspeler Gène Bervoets aangekomen. Specifieke Zaken doet dienst als kleed- en schminkruimte. De transformatie van acteur en tv-presentator Bervoets in de sm-rechter is grondig. "Mijn vriendin is komen kijken naar de opnames in de fetisjclub. Axel (Daeseleire, NR) kreeg een kus. Tegen mij zei ze: 'Dag, meneer.' Ze had me niet herkend. Mijn 26-jarige zoon bekeek foto's van de sm-rechter. 'Op die meneer lijk je helemaal niet,' zei hij van een foto waarop niet Koen, maar ik stond," zegt Bervoets grijnzend. "Ik ben een ander mens geworden. Ik ben anders gaan lopen en praten. En ik heb héél veel bijgeleerd over sm. Ik hoop dat het publiek na de film ook meer begrip zal opbrengen voor sm. Ik hoop dat de film het taboe minstens een klein beetje doorbreekt. Sm, dat is niet mensen die elkaar in leren pakken pijn doen in kitscherige decors. Sm is een geaardheid. De leren pakken zijn uniformen, zoals de fluovestjes die fietsers dragen."

De sm-rechter maakt deel uit van de tweede Faits divers-reeks van VTM. "Voor een langspeelfilm is veertig draaidagen een absoluut minimum. We hebben er 25. Dat brengt extra druk met zich mee," zegt Bervoets. "Er is geen ruimte om fouten op te vangen. Iedereen moet voortdurend uiterst geconcentreerd zijn. Vooral voor regisseur Erik Lamens is dat geen cadeau. Dit is zijn debuut; als het fout gaat, krijgt hij wellicht geen tweede kans. Maar ik heb hier een goed gevoel bij. Erik is een getalenteerd scenarist. Hij is geen dictatoriale regisseur die naar niemand luistert. Hij eist niet dat alles klakkeloos overgenomen wordt, hij staat open voor suggesties van iedereen. Een regisseur moet in de eerste plaats de ploeg goed managen. Caviar (productiehuis aan de Havenlaan, NR) heeft de gewoonte de regisseur te omringen met een goeie ploeg. Ondanks alles was het een aangename draaiperiode."

Of De sm-rechter ook een geslaagde film is, weten we in het voorjaar van 2009.