Theaterman Mohamed Bari: 'Leren tot mijn laatste ademtocht'

'Heb je nu je villa al gekocht?' Telkens als mijn ouders het vragen, antwoord ik: 'Nog niet, misschien volgend jaar.' Omdat ik hen toch niet aan het verstand kan brengen dat ik niet vertrokken ben om zoveel mogelijk geld te verdienen, maar om mijn eigen weg te gaan en de wereld te ontdekken. Ik moet leren, ik wil leren tot mijn laatste ademtocht." Mohamed Bari is een acteur van Marokkaanse origine. Acht jaar geleden streek hij in Brussel neer. [1 reactie]

'Mijn ouders kennen alleen hun kleine wereld." En dat mag letterlijk geïnterpreteerd worden. "Ze leven langs de ring rond Casablanca, in een buurt die van het centrum van de stad afgescheiden is door een muur. Gebouwd om de armen van de samenleving te onttrekken aan het oog van de koning."

"23 jaar lang is dat mijn biotoop geweest: een maatschappij in de maatschappij, met eigen wetten en gebruiken. Ik was enige zoon, de prins in huis; mijn zeven zussen hadden niets te zeggen. En ik had grootse plannen: een diploma in de rechten behalen, vervolgens politieman worden, commissaris en later prefect, om uiteindelijk als minister van Binnenlandse Zaken het land te veranderen."

Santiago de Compostela
Zijn diploma in de rechten heeft Bari behaald, aan de universiteit van Casablanca, maar een politie-uniform heeft hij nooit gedragen. En minister is hij ook niet geworden. "Van bij het begin van mijn studie acteerde ik bij het universiteitstheater. Op het einde van het jaar voerden we steeds een stuk op. In mijn laatste jaar was dat werk van een Russische auteur, waarmee we mochten deelnemen aan het universiteitsfestival van Santiago de Compostela. Voor ons vertrek werden we door de rector in zijn bureau ontboden: 'Er staan jullie daar prachtige dingen te wachten, dingen die je nooit beleefd of gezien hebt. Maar je mag niet denken dat het Mekka is, jullie moeten het hoofd koel houden en na de opvoering weer naar huis komen.'"

"Van bij de busrit van de luchthaven van Madrid was het al goed raak: we stopten om iets te eten, en de prof die ons begeleidde, raadde ons aan een broodje pata negra te eten. Varkensvlees! Dat leidde al meteen tot hevige discussies binnen onze groep van veertien, pro en contra. Ik was pro: het was de eerste keer dat mijn dorst naar iets anders dan wat ik kende, enigszins werd gelaafd. En dan Santiago: het paradijs. De tuinenpracht: ongezien. Straatverlichting - het klinkt misschien onnozel, maar: ongezien voor iemand die het na zonsondergang zo lang had moeten stellen met het licht van de maan. Een schitterende ervaring, met als bonus een schare Spaanse schonen, die de hele nacht door hadden gevierd en net als wij in het café kwamen ontbijten."

"De boodschap van de rector was meteen vergeten. 'Ik blijf!' Na de voorstelling zijn uiteindelijk slechts vijf van mijn medestudenten met de prof naar Marokko teruggekeerd. Het was alsof er een last van mijn schouders viel. Familie, traditie, het gevoel steeds in het oog gehouden te worden: het was allemaal ver weg. Ik kon voor het eerst mezelf zijn, beslissen over mijn leven, mijn lot."

Brussel, mijn thuis
Maar zoals dat gaat in het leven: na het feest volgde de ontnuchtering. "Aan werk geraken,
geld om te eten: het lukte allemaal niet echt. Ik voelde me bovendien niet aanvaard om wie ik was. Uiteindelijk ben ik in de bus naar Brussel gestapt, waar ik een vriend wist wonen. Alweer een ontnuchtering: in het Zuidstation waande ik me weer even in Marokko. Een schok. Geen papieren ook, geen onderkomen, want mijn vriend woonde samen met een vriendin. Zeven dagen lang heb ik op straat geslapen aan het Zuidstation, waar nu De Post zit. Dan heb ik gelukkig wat geld kunnen verdienen voor een kaartje terug naar Spanje. Ik moest me toch wat beter organiseren!"

"In Spanje ben ik aan papieren geraakt en ben ik kunnen beginnen werken bij een boer. Tot ik genoeg geld had gespaard om een auto te kopen - uitgerekend op de dag van de dood van koning Hassan II (in 1999, red.) . De auto betekende vrijheid. Zo ben ik weer in Brussel beland, helaas alweer platzak. Maar het lot was me dit keer gunstig gezind: een kennis, de acteur Mourade Zeguendi, stelde me voor aan Didier de Neck, een van de artistieke directeurs van het rondreizende Théâtre de Galafronie. Ik ben bij hen kunnen beginnen werken, en ik ben gebleven."

Bari had eindelijk zijn bestemming gevonden. "Ik kon doen wat ik het liefste doe: schrijven en acteren. En Brussel ontdekken, mensen ontdekken. Zo ben ik ook verliefd geworden op de stad. In Brussel is iedereen vreemdeling, iedereen maakt deel uit van een minderheid. Brussel behoort niemand toe, iedereen kan zich hier thuis voelen. Ik heb hier alles waarvan ik heb gedroomd. Niet dat het altijd feest is, maar zo is nu eenmaal het leven. Als ik naar Marokko met vakantie ga, zeg ik na tien dagen: 'Ik ga weer naar huis.'"

"Ik heb hier ook de liefde gevonden. Ik heb een prachtige vrouw, en een wolk van een dochtertje, Hind. Het is een genot om te zien hoe ze opgroeit, hoe ze ontdekt en leert; toen ik haar voor het eerst haar veters zag strikken, overviel me een enorm gevoel van geluk."

"We wonen in Elsene, maar binnenkort gaan we verhuizen. Naar Oudergem, waar we een appartement hebben gekocht, met tussenkomst van het Woonfonds. Niet te duur, ik ben het nu zelf aan het opknappen. Molenbeek? Nee. Ik ken die mensen, die cultuur. Hun kwaliteiten, hun gebreken. Wil ik nostalgie opsnuiven, dan kan ik nog altijd een toertje doen langs de Gentsesteenweg. Maar er dag in, dag uit leven is een brug te ver. Ik heb geen zin om me op te sluiten binnen de clichés van het Marokkaan-zijn. Al kan ik begrijpen dat andere Marokkanen dat wel doen. Het geeft zekerheid, veiligheid."

"De weg die ik gekozen heb, is niet de makkelijkste. Als ik tussen de mensen ben, discussieer ik, ben ik open, zeg ik hoe de dingen in mijn ogen zouden moeten zijn. Maar wanneer ik 's avonds ga slapen, komen de twijfels. Hadden mijn ouders gelijk, of hebben de anderen gelijk? Ben ik een lafaard, ben ik iemand die op de westerlingen wil lijken, ben ik verkeerd om alles wat mijn oude gemeenschap me voorhoudt, af te wijzen? Misschien hebben ze wel gelijk, misschien is de islam wel de beste religie ter wereld? Dat is mijn opvoeding die nog steeds diep binnenin zit. Makkelijk is het dus niet, maar toch zal ik altijd blijven proberen me open te stellen voor steeds weer andere dingen. Omdat het me de beste weg lijkt. En het theater helpt mij daarbij, het is een wereld van reflectie. Het theater maakt dan ook onlosmakelijk deel uit van mijn zoektocht naar wat juist is, naar hoe een mens zou moeten zijn."

Acteren en schrijven zijn voor Bari dus levensnoodzakelijk. "Theater is de artistieke uitingsvorm die het dichtst bij mijn cultuur en mijn opvoeding ligt: verhalen mondeling doorgeven. Ik vind het dus makkelijker om een tekst te schrijven die door mensen uitgesproken moet worden, dan een tekst die enkel gelezen dient te worden. En ik hou ervan verhalen te vertellen. Theater kan misschien de wereld niet veranderen, maar het heeft de macht een beeld van de wereld te brengen. Voor mij is theater de uitgelezen plek om vragen te stellen en het debat op gang te brengen."

En wat als...?
Je veux devenir kamikaze... Moi, danseuse du ventre is de nieuwste theatertekst die Bari geschreven heeft. "Het idee ontstond na een ontmoeting in Marokko, een ontmoeting met twee oud-studiegenoten. Vroeger kon ik met hen grappen maken over van alles, zelfs over de profeet. En plots had ik mensen voor me die ik niet meer kende, die ik niet begreep. We konden over niets, maar dan ook niets meer praten. Toen vroeg ik me af: als ik niet vertrokken was, zou ik dan zoals mijn vrienden geworden zijn? Als ik niet het geluk had gehad te kunnen vertrekken en me open te stellen voor iets anders, zou ik dan iemand geworden zijn die een zelfmoordaanslag zou kunnen plegen?"

"De tekst, geschreven in de ik-vorm, beschrijft hoe iemand tot een radicaal iemand gevormd kan worden. In telefoongesprekken met mijn moeder, het wandelende geheugen van het gezin, haal ik jeugdherinneringen op. Daardoor kon ik het verhaal vertellen vanuit de visie die ik toen had, hoe ik toen was, wat ik toen deed."