Vader van de monumentale beeldhouwkunst overleden

Lieven Bulckaert
© Brussel Deze Week
05/01/2005
Op 24 december 2004 overleed Jacques Moeschal; hij werd bijna 92 jaar. Tijdens zijn lange loopbaan bewoog Moeschal zich op het snijpunt van architectuur, bouwkundige wetenschappen en beeldhouwkunst. Als een van de eersten ontwierp hij monumentale sculpturen in beton, aluminium en staal.

In het Brusselse raakte vooral Het signaal, geprangd tussen de autosnelwegen ter hoogte van Groot-Bijgaarden, bekend. De 23 meter hoge betonnen creatie bestaat uit een pijler die een schelpvormige (of halvemaanvormige) constructie draagt.

Ook jonge kunstenaars die het werk van Moeschal gedateerd noemen, zouden zich - toch gefascineerd - weleens willen neervleien in die schelp, een welkomgebaar van de stad naar pendelaars en andere bezoekers.

Monumentaal
Aan de Naamsepoort staat sinds 1999, sinds de renovatie van de Gulden Vlieslaan achter de rug is, een metershoog werk in geborsteld roestvrij staal, een soort van omgekeerde driepoot die Moeschal Signe de lumière doopte. Net als de andere realisaties op de Kleine Ring is het een herkenningspunt op een traject waar snelle oriëntatie uiterst belangrijk is.

Het concept werd pas in de nadagen van Moeschals carrière uitgevoerd, en de vraag rees of die timing wel recht deed aan een kunstenaar die altijd zoveel aandacht had besteed aan de integratie in het landschap van zijn scheppingen: tussen idee en uitvoering lagen ettelijke jaren.

Metrokunst
In Oudergem staat De kubus voor het cultureel centrum aan de Vorstlaan, en ook de aankleding van het metrostation Zuid staat op naam van Moeschal.

In tegenstelling tot wat toen gangbaar was, moffelde Moeschal de draagconstructies in beton niet weg. Van het ruwe beton van het plafond van de centrale ruimte en van grote delen van de perrons maakte hij esthetisch verantwoorde volumes en muurschilderingen. De gebruikte kleuren hebben ook een praktische functie: zij helpen de reizigers zich te oriënteren.

Techniek en vooruitgang
Tot op het einde van zijn dagen betreurde Moeschal dat het werk dat hij voor Expo '58 maakte, de Pijl van de burgerlijke bouwkunde, later onder de sloophamer kwam. De lange, haast horizontale constructie was een uitgepuurde uitdaging van de zwaartekracht.

Gedreven verkende Moeschal de technische en esthetische mogelijkheden van nieuwe materialen en methodes. Hij beweerde dat de autosnelwegen de meest sprekende bewijzen van het beschavingspeil van ons land waren. Hij bouwde ook het immense werk De sjouwer aan de rand van de autosnelweg tussen Kortrijk en Rijsel. Met zijn abstract-geometrische vormen is het een hommage aan de Vlaamse arbeiders die vroeger over de grens in moeilijke omstandigheden hun brood verdienden, onder meer in de suikerbietensector.

Moeschals vaste geloof in de vooruitgang zal nu waarschijnlijk als ongenuanceerd of zelfs als naïef worden afgedaan, maar zijn betekenis als voorloper kan moeilijk overschat worden.

Buitenlands succes
Zo mogelijk werd hij in het buitenland nog meer naar waarde geschat dan in eigen land: hij realiseerde in 1968 De weg van de vriendschap, de hoofdsculptuur van het olympisch dorp in Mexico, en de monumentale Tekens in de Negev-woestijn in Israël en in Egypte.

In de abstracte jaren vijftig en zestig heeft Moeschal een hele generatie beeldhouwers nieuwe wegen getoond. Als architect besteede hij veel aandacht aan de zuiverheid van de lijnen en de evenwichtigheid van de volumes. Op dat vlak is zijn belangrijkste wapenfeit de woning voor de musicus Arthur Grumiaux.

Moeschal was een rasechte Brusselaar: hij was geboren in Ukkel en hij volgde les aan de Brusselse academie, waar hij later ook doceerde.

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Cultuurnieuws

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni