Erfgoedsector biedt steeds meer werkgelegenheid

Heel wat afgestudeerde historici komen niet terecht in de zuiver wetenschappelijke academische wereld, maar vinden een baan in de erfgoedsector, die alsmaar uitdijt. Om hen hierop voor te bereiden, biedt de KU Brussel vanaf dit jaar het vak erfgoedstudies aan. "Ik wil historici uit hun ivoren toren halen en hen leren de vertaalslag te maken naar de hedendaagse maatschappij," zegt professor Marc Jacobs.

Sinds een jaar of vijf is er een kleine revolutie aan de gang in het Vlaamse culturele landschap. De aandacht voor erfgoed is enorm toegenomen. "Vroeger had je natuurlijk wel Monumenten en Landschappen, er waren ook de musea en de archieven. Maar die kregen relatief weinig subsidies en erkenning," legt Jacobs uit. "Vanaf 2001, rijkelijk laat in vergelijking met de buurlanden, kwam er ook bij ons een hele erfgoedbeweging op gang. Heemkunde, musea, archieven en erfgoed werden onder de gemeenschappelijke noemer 'cultureel erfgoed' geplaatst. Er werden erfgoedconvenanten gesloten met een aantal Vlaamse steden, en in 2004 kwam er een Erfgoeddecreet. Door al deze initiatieven gaat er nu veel meer geld naar de sector en is er ook meer werkgelegenheid."

Jacobs legt uit wat voor hem erfgoed is: "Hoe omgaan met verhalen, objecten en tradities uit het verleden, hoe ze te bewaren en hoe ze te bestuderen. Maar ook: hoe kunnen we ze inzetten in de hedendaagse maatschappij?" Op dat laatste aspect zijn vele jonge historici niet voorbereid. Aan de meeste universiteiten is er ook nauwelijks belangstelling voor. "De universiteiten denken nog al te vaak dat ze het monopolie hebben op legitiem omgaan met het verleden. Maar sinds de Tweede Wereldoorlog zijn steeds meer andere groepen zich ermee gaan bemoeien, genealogen, heemkundige kringen, lokale groepen die de plaatselijke molen willen redden. En ook daar zit eruditie."

De initiatieven en publicaties van deze gezelschappen worden aan de universiteiten doorgaans op argwaan onthaald. "Het zorgt voor onrust. Wellicht speelt de angst voor misbruik van de geschiedenis mee. Ook is het zo dat universiteiten afgerekend worden op het aantal Engelstalige 'A1-publicaties', artikels dus in tijdschriften die heel strenge selectiecriteria hanteren, maar die uiteindelijk bijna niemand leest. In academische kringen is het dan ook bijna onverantwoord om een stukje te schrijven in het maandblad van een heemkundige kring of om een Nederlandstalig boek bij Lannoo te publiceren. Voor mij is dat maatschappelijke dienstverlening. Dat hoort er ook bij." De KU Brussel staat wel open voor publieksgerichte of toegepaste geschiedenis. Onder impuls van enkele jonge professoren werd het curriculum aangepast. Er zijn nu geen droge cursussen meer, maar historische ateliers. Voor het derde jaar van de bacheloropleiding, dat dit academiejaar voor het eerst gegeven wordt, werd Jacobs aangezocht, die ook directeur is van het Vlaams Centrum voor Volkskunde. Hem werd gevraagd om een historisch atelier rond erfgoed op te zetten. Jacobs maakte er 'geschiedenis en maatschappij: erfgoedstudies' van. "Het is de bedoeling dat ik de studenten opleid tot bemiddelaars tussen het zuiver wetenschappelijke onderzoek en de realiteit van het veld. De kans dat ze in de erfgoedsector terechtkomen, is immers groter dan de kans dat ze aan de universiteit aan de slag gaan. Daarom zullen ze leren hoe een A1-publicatie er moet uitzien, maar ook hoe ze een artikel voor een website moeten schrijven."

Trucjes
In de cursus, die over dertien weken loopt, krijgen de studenten een overzicht van alle instellingen en groepen die zich in ons land met het verleden bezig houden. Voorts zal Jacobs de evolutie van de wetgeving uit de doeken doen. "Enerzijds de Unesco- en andere internationale conventies, anderzijds het Vlaamse wettelijke kader. Er is een nieuw Erfgoeddecreet in voorbereiding, dat begin 2008 in werking treedt. De studenten krijgen dus een beeld van hoe het landschap er over enkele jaren zal uitzien. Aan hen om daarin een rol te spelen. Voor een deel zullen ze die rol zelf moeten creëren. Daarom ga ik hun ook leren hoe je een goed projectvoorstel indient."

Omdat het geld doorgaans van de overheid komt, is de relatie met de politiek belangrijk. "Je moet politici ervan kunnen overtuigen dat het verleden belangrijk is. Dat kan met handige trucjes. Zolang je spreekt over folklore, tradities en volkskunde, is er niemand geïnteresseerd. Als je het dan omschrijft als immaterieel cultureel erfgoed, gaan alle deuren open. Ook internationaal."
Ten slotte krijgen de studenten ook technieken aangereikt om historisch onderzoek te vertalen naar een breed publiek. "Een expositie of archief kan even sexy zijn als een thea­ter- of muziekvoorstelling."

Het nieuwe historisch atelier zal mogelijk uitmonden in een master- of een master-na-masterprogramma. In elk geval begint de KU Brussel met een centrum voor erfgoedstudies. Jacobs laat zich in zijn enthousiasme niet weerhouden door het feit dat de vakgroep Geschiedenis aan de KU Brussel, als gevolg van een recente beslissing van Vlaams minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke (SP.A), geleidelijk afgebouwd wordt. "Het maakt niet uit hoe lang het duurt. Elke dag die ik krijg, probeer ik te gebruiken."

:: Ook buitenstaanders kunnen als vrije student het vak 'geschiedenis en maatschappij: erfgoedstudies' volgen. Meer info op marc.jacobs@kubrussel.ac.be