Gerestaureerde gevels verhullen lege binnenkant

In het station van Schaarbeek staat een groot aantal lokalen leeg, en er komen er nog meer vrij. Terwijl de renovatie van de wijk rond het station begint, wordt het pronkstuk van Schaarbeek bedankt voor bewezen diensten. Maar "met geïnteresseerden valt te onderhandelen," zegt Carine Mercie van de NMBS.

Wie met de trein via het noorden Brussel binnenrijdt, kan er niet omheen. Het historische station van Schaarbeek steekt schril af tegen zijn vervallen collega's of tegen de moderne containers in andere gemeenten. Maar nog groter is het contrast tussen de binnen- en de buitenkant van het gebouw.

De pas gerenoveerde buitengevels stralen leven en activiteit uit. Maar schijn bedriegt: het station is klinisch dood. De tien loketten zijn meestal dicht. Alleen voor de middag is er nog eentje open, alleen in de week natuurlijk. Buiten een blikje of wat snoepgoed uit de automaat trekken, is er geen mogelijkheid meer om iets te eten of te drinken. Het buffet heeft zijn deuren gesloten. Op de verduisterde ramen van de krantenkiosk Relay hangt een bericht: "Het verkooppunt zal tijdelijk gesloten zijn vanaf 16 juni 2001." Veel lokalen staan leeg. Het enige wat de reiziger er nog kan doen, is wachten op de trein in een sfeer van vergane glorie.

Alles kan
Op de vraag of de NMBS nog toekomstplannen heeft met het sta­tion, antwoordt Carine Mercie, de woordvoerster van de NMBS, negatief. "Integendeel, er komen nog meer lokalen vrij." De dienst Autotreinen is al een tijdje verhuisd naar Denderleeuw, en de plannen voor een tweede HST-Terminal zijn van de baan. "Op dit moment zitten er geen verenigingen, maar als die - of andere partijen - geïnteres­seerd zijn, dan kan er altijd onderhandeld worden," zegt ze. "Ze moeten wel de lokalen nemen in de toestand waarin ze zich nu bevinden."

Nochtans is het niet altijd zo geweest. Het station van Schaarbeek omvat 250 hectare die maar gedeeltelijk voor het reizigersverkeer dienen. Het andere deel is Schaarbeek-Vormingsstation, voor het goederentransport. Drie jaar geleden besloot de NMBS de dienst Autotreinen over te plaatsen. Het buffet verloor een groot deel van zijn clientèle en kon niet meer overleven. Een andere concessionaris deed nog een poging, maar het buffet bleek niet rendabel genoeg.

Voorlopig dan toch, want de NMBS had grote plannen met het station. In 2015 zou daar een nieuwe HST-terminal het licht zien. Schaarbeek was ideaal om Brussel-Zuid te ontlasten: dicht bij de luchthaven en met een goede verbinding naar het centrum van de stad. Bovendien is er genoeg grond beschikbaar om onmiddellijk aan de bouw te beginnen. Maar de plannen zijn niet meer actueel. De nodige vergunningen ontbreken omdat de politieke wil er niet meer is. Er komt dus geen tweede terminal in Brussel.

De wijk rond het station daar­entegen, de Prinses Elisabethwijk, krijgt in het raam van een wijkcontract een grondige opknapbeurt. Tussen 2005 en 2008 zullen verschillende panden gerenoveerd worden en een nieuwe bestemming krijgen. Ook straten worden opnieuw aangelegd. Daarvoor trekken de gemeente Schaarbeek, het Brussels Gewest en de federale regering zo'n tien miljoen euro uit.

Museum
De eerste halte 'Schaarbeek' ontstond al in 1864 langs de lijn Brussel-Mechelen. Het was toen nog een plomp gebouw in hout. Bijna 25 jaar later breidde het station uit door de spectaculaire groei van het aantal reizigers en goederen en door de aanwinst van 250 hectare grond. De architect Franz Seulen, die verbonden was aan de administratie van de Belgische Spoorwegen, tekende een eerste plan. Dat is nu de linkervleugel van het huidige gebouw.

Maar nog was station Schaarbeek niet op zijn hoogtepunt, en weer 25 jaar later deed de staat opnieuw een beroep op Seulen. Samen met ingenieur De Paepe bouwde hij de tweede vleugel. De opmerkelijke stijl mengt Vlaamse neorenaissance en art nouveau. De traditionele elementen worden gecombineerd met een monumentaal, metalen geraamte dat op verschillende plaatsen zichtbaar gelaten werd.

Tien jaar geleden besliste het Brussels Hoofdstedelijk Gewest het bouwwerk als historisch monument te klasseren. Een belang­rijke stap voorwaarts, want nu is de NMBS, die altijd in geldnood zit, verplicht om het historische monument te onderhouden. Het is geruststellend dat de kans op verkrotting miniem is, maar sommigen vinden het zonde dat zo'n prachtig gebouw met een uitstekende ligging en veel ruimte voor niemand nuttig is.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met de studenten van het derde jaar Journalistiek van de Erasmushogeschool Brussel