Bart Maddens roept Vlamingen op het been stijf te houden

De Leuvense politicoloog Bart Maddens hoopt dat de Vlamingen na de gewestverkiezingen van 7 juni 2009 de communautaire dialoog níét hervatten. "On n'est demandeur de rien," zegt de Vlaamsgezinde Maddens afgemeten. Een gesprek over Dansaert- en andere Vlamingen.

Binnen het legertje academische opiniemakers is Bart Maddens (KULeuven) een buitenbeentje. Tussen de vele pleidooien voor een Belgisch status-quo vallen Maddens' opiniestukken op door hun Vlaamsgezindheid. Eind 2004 slaagde hij er zelfs in om staatssecretaris Brigitte Grouwels (CD&V) - toch niet meteen een tegenstander van de Vlaamse zaak - in de gordijnen te jagen met een artikel in het tijdschrift Doorbraak, getiteld: 'Brussel: de verkeerde hoofdstad van Vlaanderen'.

Wij trokken naar Heverlee bij Leuven met de vraag of Maddens bijna vijf jaar later, aan de vooravond van nieuwe gewestverkiezingen, en na anderhalf jaar mislukte pogingen om de staat te hervormen, nog altijd vindt dat Vlaanderen beter een andere hoofdstad had gekozen.

"Eerst wil ik toch iets verduidelijken," zegt Bart Maddens meteen. "Het was destijds niet mijn bedoeling om de Brusselse Vlamingen in het algemeen, en Brigitte Grouwels in het bijzonder, op stang te jagen. Integendeel, als Vlaams-Brusselse politica waardeer ik Grouwels zeer. Het bewuste artikel was eerder een intellectue­le oefening dan een politiek statement. Het heeft me als academicus altijd verbaasd hoe Vlaanderen aan het begin van de jaren 1980 bijna geruisloos Brussel tot hoofdstad heeft verkozen, terwijl dat helemaal niet vanzelfsprekend is, temeer omdat het imago van Brussel in Vlaanderen verre van positief was. En is."

"In het buitenland zorgt de tegenstelling tussen regionale metropolen en de nationale of federale hoofdstad voor een gezonde dynamiek. Het antagonisme tussen de Catalaanse metropool Barcelona en de Spaanse hoofdstad Madrid is daar een mooi voorbeeld van. Had Vlaanderen voor Antwerpen gekozen, dan was de spanningsrelatie Brussel-Antwerpen bevorderlijk geweest voor de Vlaamse natievorming."

"Ten tweede. De man in de straat maakt het onderscheid niet tussen de Wetstraat 16, waar de federale premier huist, en het Martelaarsplein, waar de Vlaamse minister-president zijn kabinet heeft. Voor hem is dat één pot nat, en dat is spijtig. Twee hoofdsteden kiezen had die verwarring kunnen vermijden."

Dat dat niet gebeurd is, komt doordat de Vlaamse politici de Brusselse Vlamingen niet in de steek wilden laten.
Bart Maddens: "De institutionele positie van de Brusselse Vlamingen staat los van de symbolische keuze voor een hoofdstad. Maar gedane zaken nemen geen keer. Een andere hoofdstad kiezen is niet meer aan de orde, dat zou gepercipieerd worden als een Vlaamse capitulatie. Dat is uit den boze nu de Brusselse Vlamingen opnieuw in het defensief zitten. In Vlaams-Brusselse kringen hoor ik de vrees dat het aantal Vlaamse stemmen tot onder de vijftigduizend zou kunnen zakken."

En dan zouden de Franstaligen de gewaarborgde vertegenwoordiging in de Brusselse instellingen in vraag kunnen stellen...
Maddens: "De gewaarborgde vertegenwoordiging moet los worden gezien van het kwantitatieve gewicht van de Brusselse Vlamingen. Het vermoeden bestaat dat het aantal Vlaamse stemmen al een paar verkiezingen kunstmatig hoog ligt door de oneigenlijke Vlaamse stemmen (Franstalige stemmen, DV) voor het Vlaams Belang."

"De Dansaertvlamingen - en met hen Brussels minister Pascal Smet - kijken naar Brussel met oogkleppen. Ze beschouwen zichzelf als heel breeddenkend, heel multicultureel, maar in feite denken ze eng-Brussels. Ze koppelen Brussel los van de bredere Belgische en communautaire context, tenzij het is om bijkomende middelen te vragen. De institutionele tweedeling Nederlandstalig-Franstalig beantwoordt volgens hen niet langer aan de maatschappelijke realiteit. Maar ook in 1989, bij de oprichting van het Brussels Gewest, was dat al zo. Die tweedeling is er gekomen omdat Brussel nu eenmaal de hoofdstad is van een tweedelig land. De Vlamingen wilden volwaardig deelnemen aan de macht in de hoofdstad van België. Uit de ervaringen met de Agglomeratieraad hebben ze de juiste lessen getrokken. Ze hebben geleerd dat eentalige lijsten bij verkiezingen de enige garantie zijn dat de Vlamingen evenwaardig aan de macht kunnen deelnemen. Met tweetalige lijsten dreigen ze in het Gewest in dezelfde situatie terecht te komen als op gemeentelijk niveau. Daar hebben ze wel mandaten, maar geen reële macht. Ik begrijp dan ook
niet dat iemand als minister Smet terug wil naar taalgemengde lijsten."

CD&V heeft de federale verkiezingen van 2007 met grote beloftes gewonnen. Anderhalf jaar later is boegbeeld Yves Leterme weg, is er geen staatshervorming en worden we met een wereldwijde economische crisis geconfronteerd.
Maddens: "Zoals velen had ik verwacht dat het Franstalige verzet na de verkiezingen zou wegsmelten. Maar dat is niet gebeurd; de Franstaligen hebben de Vlamingen uitgerookt. Nochtans waren de Vlaamse eisen - vergeleken met de vijf resoluties van het Vlaams parlement uit 1999 - al fel afgezwakt: de Vlaamse eisen uit 2007 waren helemaal niet confederalistisch, laat staan separatistisch geïnspireerd. De financiële transfers werden niet in vraag gesteld, de solidariteit in de gezondheidszorg stond niet ter discussie, en er kon over Brussel-Halle-Vilvoorde onderhandeld worden."

Welke strategie moeten de Vlamingen dan volgens u hanteren na de gewestverkiezingen van 7 juni?
Maddens: "Ik hoop dat de Vlamingen niet opnieuw rond de tafel gaan zitten. De voorbije achttien maanden was een eerbaar compromis mogelijk, maar de Franstaligen hebben dat niet gewild. De Vlamingen moeten herhalen wat de Franstaligen al zo vaak gezegd hebben: 'On n'est demandeur de rien.' Uit de Franstalige berichtgeving leid ik af dat het Lambermontgeld opgesoupeerd is. Laten we wachten tot de Franstaligen opnieuw geld vragen. Ondertussen komt er geen herfinanciering van Brussel en legt Vlaanderen geen geld opzij om de federale begroting uit de nood te helpen. Vlaanderen moet voluit de bestaande bevoegdheden en blokkeringsmechanismen gebruiken om zijn welvaart veilig te stellen. Minister Frank Vandenbroucke (SP.A) heeft dat goed begrepen toen hij het Vlaams parlement overhaalde om een belangenconflict in te roepen tegen een onderdeel (afschaffing van de patronale voordelen voor 50-plussers, DV) van het federale relance-plan."

Is Brussel-Halle-Vilvoorde in 2011, bij de volgende federale verkiezingen, gesplitst?
Maddens: "Ik vermoed van niet, maar Brussel-Halle-Vilvoorde is - zoals Johan Vande Lanotte het ooit geformuleerd heeft - een probleem voor de Franstaligen, die België graag in stand willen houden. Als er in 2011 ongrondwettige verkiezingen worden georganiseerd, dan verwacht ik een lawine aan rechtsgedingen en zal België zich vastrijden in een institutioneel moeras. Liever dat dan een splitsing met onaanvaardbare Vlaamse toegevingen, die het effect van de splitsing toch ongedaan zouden maken."

Het zal het imago van Vlaanderen in het buitenland opnieuw geen goed doen.
Maddens: "Hiervoor bewonder ik de Franstaligen. Het is niet te geloven hoe ze er keer op keer in slagen zichzelf in het buitenland te verkopen als een onderdrukte minderheid. Onvoorstelbaar."