Het recht om schijnkandidaat te zijn
"A la guerre comme à la guerre," zei N-VA-voorzitter Bart De Wever toen hij de vraag onder de neus geduwd kreeg: "Waarom stelt u zich amper een jaar na de gewestverkiezingen alweer kandidaat, op een ander niveau?"
De discussie over schijnkandidaten is vaste prik. Van de zeventien Nederlandstalige Brusselse parlementsleden staan er tien op een kamer- of de senaatslijst. Als we er rekening mee houden dat Greet Van Linter en Johan Demol onlangs uit Vlaams Belang stapten, komt dat neer op twee op de drie parlementsleden. Ook de Nederlandstalige Brusselse ministers en staatssecretaris nemen deel aan deze federale verkiezingen. De meesten onder hen fungeren wel als lijstduwer bij de opvolgers, en allemaal staan ze op een per definitie onverkiesbare plaats.
Mocht een van hen toch een zitje in het federale parlement bemachtigen, dan is het niet vanzelfsprekend dat hij of zij dat mandaat opneemt. Op de meeste lijsten staan de Brusselse parlementsleden 'geparkeerd' bij de opvolgers. Alleen SP.A zet vier parlementsleden (Fouad Ahidar, Elke Roex, Jef Van Damme en Sophie Brouhon) bij de kandidaten. "Dat toont hoe belangrijk Brussel voor ons is. Als we verkozen worden, zullen we zetelen," zegt Elke Roex, fractieleidster in het Brussels parlement. "Maar laten we realistisch zijn, daarvoor is een monsterscore nodig." Bij Groen! gaan Annemie Maes en Elke Van den Brandt niet zetelen. "Om verkozen te geraken is al een serieus wonder nodig," zegt Maes. Ze duwen dan ook de kamerlijst bij de opvolgers. "Wij willen Tinne Van der Straeten ondersteunen." Eenzelfde geluid bij Paul De Ridder (N-VA), voorlaatste opvolger voor de Kamer: "Er staat veel op het spel voor Brussel, we moeten de lijst steunen." Idem bij Els Ampe, negende opvolger op de Open VLD-kamerlijst: "Ik blijf in het Brussel parlement; wij pleiten er trouwens voor het opvolgerssysteem af te schaffen." Bij CD&V zal Brigitte De Pauw, tiende opvolgersplaats op de kamerlijst, "beslissen op het moment zelf." Maar ze voegt eraan toe dat de kans op een zetel onbestaand is.
Het debat woedt bij elke verkiezing, een mens zou dus gaan verwachten dat dit dagelijkse kost is. Niet zo, zegt politicoloog Kris Deschouwer van de Vrije Universiteit Brussel. "Het fenomeen duikt pas op sinds België een federaal land is en we dus op twee niveaus verkiezingen organiseren. Die verkiezingen op verschillende momenten laten vallen heeft ook niet geholpen."
Voorlopig zijn er geen regels tegen een schijnkandidatuur, al is bijvoorbeeld Open VLD daar voorstander van. "Maar als één partij het doet, dan moeten de anderen wel volgen," zegt Deschouwer. Dat we vaak dezelfde kandidaten terugzien, is volgens hem niet te wijten aan bloedarmoede bij de politieke partijen. "Om het oneerbiedig te zeggen: de partijen moeten meer parlementen 'vullen' dan vroeger. Ze hebben daar wel de mensen voor, maar echte kopstukken zijn zeldzaam. Dus zien we die regelmatig opduiken. Voor sommige partijen is dat zelfs essentieel. Kijk maar naar Bart De Wever of Jean-Marie Dedecker: zonder hen stelt hun partij heel wat minder voor."
Voor de kamerlijsten voor B-H-V mogen de partijen 22 kandidaten en 12 opvolgers op de lijst zetten. Dat zijn veel kandidaten voor de negen kamerzetels die B-H-V de Vlaamse partijen nu nog oplevert. "Maar het geeft de partijen wel de kans om een goede mix te vinden in hun lijsten," zegt Deschouwer. "Zo kunnen ze subgroepen een vertegenwoordiger geven om zoveel mogelijk stemmen te sprokkelen."
Zijn er regels nodig? "Als een Brusselse minister bijvoorbeeld de opvolgerslijst duwt, vind ik dat vrij onschuldig. Ik denk dat iedereen vooral het recht moet hebben om op een lijst te staan," zegt Deschouwer. "Kandidaat of niet, dat moet je overlaten aan de deontologische reflex van de politicus."
Lees meer over: Politiek
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.