© Verzameling Joris Sleebus

De vergeten muurschilderingen van de Noordwijk

Kris Hendrickx
© BRUZZ
05/09/2017

Vijftig jaar geleden werd het Manhattanplan voor de Noordwijk goedgekeurd. De sloophamers rukten aan en herschiepen de ooit levendige wijk tot een maanlandschap. In die kale vlakte gebeurde jarenlang niets. Tot een lokale zaakvoerder een muurschildering liet aanbrengen. Het initiatief zou uitgroeien tot de grootste verzameling muurschilderingen van Europa. Joris Sleebus reconstrueerde het verhaal van de vergeten muurschilderingen.

Wat hem eigenlijk boeit aan een reeks muurschilderingen uit de jaren zeventig, willen we weten. Sleebus diept een foto op van de Noordwijk na de kaalslag (zie hierboven). “Wij beseffen dat vandaag niet, maar zo zag de Noordwijk er uit na de sloop: dat was Hirosjima! Die muurschilderingen waren het eerste positieve dat hier gebeurde na jaren van ellende: de laatste kruidenier was vertrokken, het laatste kind uit de wijk ook. Toen dat eerste schilderij verscheen, kwamen schoolklassen kijken naar het fenomeen. En de prostituees – de enige activiteit die er nog floreerde - kwamen de schilders aanmoedigen.”

Het verhaal van de muurschilderingen begint in 1977 met François de Cugnac, de zaakvoerder van Sirtaine, een speciaalzaak in elektrische materiaal en telefoonbenodigdheden. Door de sloop van de gebouwen in de Noordwijk kwam de gevel van zijn opslagplaats plots ‘bloot’ te liggen. De Cugnac klopte aan bij de lokale academie en vond er een enthousiaste student, die de allereerste muurschildering van een reeks van 23 zou maken.

© Verzameling Joris Sleebus
Het eerste schilderij – Fleurs électriques – oogt nog onschuldig. Het is een veredelde reclame voor de groothandel, in geschilderde vorm. Maar de fresco oogst bijval en De Cugnac krijgt de smaak te pakken. De zaakvoerder spreekt een kennis van hem aan, burgemeester Guy Cudell van Sint-Joost, die gemeentemiddelen vrijmaakt voor meer werken.

Beetje bij beetje groeit het aantal schilderijen en de groep kunstenaars, met De Cugnac als informele curator. Als het laatste fresco in 1980 afgewerkt wordt, is het geheel goed voor 5.000 vierkante meter werk. “Toen de grootste collectie van Europa,” zegt Sleebus.
De aanpak van de schilders verandert gaandeweg. De reclame-insteek van de eerste werken maakt plaats voor een meer geëngageerde toon.

© Joris Sleebus
Crocodile Book toont hoe een krokodil de engel Michaël vertrappelt. Het beeld staat symbool voor de meedogenloze aanpak van bouwpromotoren en politici in de Noordwijk. Een dag in het bos kiest resoluut voor een tegenbeeld van het doodse beton en de verkeersassen in de Noordwijk. De natuur wordt er bevolkt door dieren en vaak naakte mensen. En L’enfant qui ne voulait pas des tours behoeft al helemaal geen uitleg.

Tijdens een interview in de jaren 1980 gaf De Cugnac weer hoe zijn visie op de wijk veranderde door het schilderproces: “Ook ik was in het begin voorstander van het Manhattanproject (…) De ervaring met de muurschilderingen heeft me van mening doen veranderen. Het contact met de omwonenden, de problemen van de minstbedeelden, en ook het besef van de realiteiten van de stad, hebben van mij een verbeten tegenstander gemaakt van ondoordachte onteigeningen, megalomane projecten, autoriolen en snelwegsteden. Ik ben een fervent voorstander geworden van de stad op mensenmaat, waar de verschillende activiteiten in elkaar overvloeien.”

Bewijs ervoor is er niet, maar Sleebus vermoedt dat de demarche van De Cugnac niet zonder gevolgen bleef. Kort na het verschijnen van de muurschilderingen besloot de gemeente Sint-Joost om het oude stratenpatroon te behouden op plekken waar de sloophamer nog niet gepasseerd was. Uiteindelijk zouden de huizen zelf trouwens toch verdwijnen, net als de muurschilderingen.

Sleebus spaarde de voorbije maanden kosten noch moeite om het verhaal van de schilderingen te reconstrueren. Hij contacteerde een dertigtal kunstenaars, kreeg vijfhonderd beelden en organiseerde ondertussen al een reünie van de protagonisten. Wie hem het verhaal van de vergeten muurschilderingen zelf wil horen doen, kan binnenkort terecht in Muntpunt.

Lezing Lichtpunt in donkere tijden, 19 en 20/9/2017 in Muntpunt, zaal De Wolken. Inschrijven via sleebusjoris@gmail.com

Lees ook het bijhorende interview met Joris Sleebus.

© Verzameling Joris Sleebus
© Verzameling Joris Sleebus
© Verzameling Joris Sleebus

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Samenleving, culture

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni