Geëmigreerde Brusselaars in Israël: 'Ik mis de chocolade maar ga nooit meer terug'

Jaarlijks komen er gemiddeld tussen de honderdvijftig en tweehonderdvijftig Belgische joden naar Israël om zich er permanent te vestigen. Dat zijn uiteraard niet allemaal jonge mensen. Ook oudere mensen en meer en meer gezinnen verhuizen. Brussel Deze Week sprak met enkele geëmigreerde Brusselaars in Israël.

W e ontmoeten elkaar in een café op Rothschild Avenue in hartje Tel Aviv. Ze is jong en straalt ontzettend veel zelfvertrouwen uit. Bij het begin is er wat verwarring, omdat ze een man verwacht. We hebben elkaar tot nu toe alleen maar gemaild en mijn naam heeft haar duidelijk in de war gebracht.

Kinderlijke nieuwsgierigheid
Het is nu vijf jaar geleden dat Laura Goldberg naar Israël verhuisde. Ze was toen achttien, had grote verwachtingen van het leven en zag die niet meer ingevuld worden in België. “Begrijp me niet verkeerd. Ik hou van België, van Brussel. Ik ben Belg, maar ik ben ook joods. En naarmate ik ouder werd, zijn vooral de anderen mij als joods gaan percipiëren en benaderen.”

“Dus het is niet omdat je jezelf als joods bestempelde, dat je ‘anders’ was”, vraag ik voor alle duidelijkheid. “Weet je,” zegt ze nogal indringend, “als kind, voel je je niet anders dan de anderen. Ik zat niet op een joodse school en ik had meer niet-joodse vrienden dan joodse vrienden. We vierden Sinterklaas, zetten thuis een kerstboom. Ik gedroeg mij niet anders dan alle andere kinderen in mijn omgeving. Er was geen probleem. Maar als er dan plots iemand op je toestapt en zegt: “Mijn papa zegt dat jij joods bent” en “Jij bent joods, jij bent anders,” dan verandert dat de zaak.

Met dat soort opmerkingen en kinderlijke nieuwsgierigheid (vaak gevoed door de ouders) kon Laura nog overweg, maar toen ze ouder werd en persoonlijk verantwoordelijk werd gesteld voor de Israëlische politiek ten opzichte van de Palestijnen, omdat ze joods was, had ze er genoeg van. Laura was bovendien ongeduldig en ondernemend. Ze trok haar stoutste schoenen aan en kwam op haar achttiende moederziel alleen naar het Beloofde Land.

Diamantvluchten
Er komen jaarlijks gemiddeld tussen de 150 en 250 Belgische joden naar Israël om zich er permanent te vestigen. Dat zijn uiteraard niet allemaal jonge mensen. Ook gepensioneerden vinden het prettig wonen in Israël, vooral in een van de kuststeden. Dat zijn de twee grootste, traditionele groepen, maar de laatste jaren komen ook hele gezinnen. De pater familias behoudt in de meeste gevallen zijn job (vaak in de diamantsector) en pendelt elke week tussen Israël en België. De maandagvlucht (heen) en de donderdagvlucht (terug) worden in de Israëlische volksmond ‘de diamantvluchten’ genoemd. “Het is moeilijk om precies te zeggen hoeveel joden, van al diegenen die naar Israël emigreren, uit Brussel komen,” zegt Sally Zajfman, zelf Belg en directeur van OBI (Association des Originaires de Belgique en Israel). OBI, een organisatie met zetel in Tel Aviv, houdt zich bezig met het organiseren van allerlei activiteiten voor de Belgische joden in Israël. Zij organiseren bijvoorbeeld op dit moment de ticketverkoop van de voetbalmatch van de Rode Duivels tegen Israël eind maart in Jeruzalem.

“Zestig procent van de Belgische joden komt uit Antwerpen en veertig uit Brussel,” aldus Zajfman. Het is volgens hem heel moeilijk om de Belgen op het spoor te blijven eens ze in Israël zijn. “Ze assimileren veel makkelijker dan de Fransen. Die zullen zich meer in groep verplaatsen en elkaar opzoeken voor culturele activiteiten. De Belgen gaan vlugger op in het geheel. Dat maakt het moeilijk voor ons om een goeie inschatting te maken.”

Kibboets
The Jewish Agency heeft een iets betere kijk op de zaak. Dat is een van de eerste aanspreekpunten voor joden in de diaspora, die naar Israël willen verhuizen. Taly Wachsmann is net als Laura Goldberg afkomstig uit Brussel. Ze is ook 23, maar kwam pas negen maanden geleden naar Israël met de hulp van The Jewish Agency. Dat agentschap had tot voor een paar jaar ook aan afdeling in België, maar omwille van budgettaire redenen wordt er nu geopereerd vanuit Parijs. Er komt regelmatig een afgevaardigde naar Brussel om interviews of gesprekken te hebben met potentiele aliyah-kandidaten. Dat zijn joden die graag naar Israël willen verhuizen. Aliyah betekent letterlijk ‘opgaan in’, of in dit geval ‘teruggaan naar’.

Taly Wachsmann kwam dankzij The Jewish Agency eerst en vooral in een kibboets terecht, waar ze samen met leeftijdsgenoten kon beginnen aan haar integratie in de Israëlische maatschappij. “Om de een of de andere gekke reden voelde ik mij er meteen thuis. Dat klinkt waarschijnlijk onnozel, maar vanaf het moment dat ik voet op Israëlische bodem zette, voelde ik mij opgelucht en veilig. Net als bij mijn eerste bezoek toen ik twintig was. Ik wist dat ik hier moest zijn. Ik ben nochtans niet religieus opgevoed en het leven is hier alles behalve een lachertje. En toch.” Afgelopen december was Taly een paar dagen in Brussel om familie en vrienden te bezoeken. “Ik mis de chocolade, sure, maar ik ga nooit meer terug.”

Netanyahu
De Israëlisch regering zet samen met een ontelbaar aantal joodse organisaties alles in het werk om het mogelijk te maken voor jonge mensen als Taly en Laura om hier hun leven op te bouwen. The Jewish Agency handelt alle papierwerk af en zet Aliyah-kandidaten letterlijk op een gratis vlucht richting Israël. Als ze daar van het vliegtuig stappen, worden ze opgewacht door de mensen van het ministerie voor de Absorptie van Migranten. Ze krijgen hun identiteitskaart in hun handen gestopt, een adres om naartoe te gaan, een financiële bijdrage, een taalcursus… Noem maar op. Er is aan alles gedacht om de overgang zo snel en vlekkeloos mogelijk te laten verlopen.

Laura en Taly zijn niet gekomen omdat eerste minister Benyamin Netanyahu hen geroepen heeft en ook niet echt omdat ze Brussel – of bij uitbreiding België – zo vreselijk vinden. Neen, zij voelden dat ze hier moesten zijn. “Mensen die omwille van een negatieve motivatie hun land van origine achter zich laten en aliyah maken, zullen het misschien niet lang uithouden. Je moet hier willen zijn,” meent Taly. “Het moet een wens zijn, geen verplichting. Laura voelde zich bijvoorbeeld wat beknot in haar mogelijkheden in Brussel. “Op je achttiende wordt er van je verwacht dat je al weet wat je met je leven wil aanvangen. Dat je gaat studeren en daarna werken. Wel, ik heb het gevoel dat ik hier de kans krijg om een veel rijker mens te worden. De ervaringen die ik heb opgedaan door naar hier te komen en samen met andere joden van overal ter wereld te wonen en te werken en onze nieuwe thuis te leren kennen, heeft mij gesterkt en maakt dat ik nu veel beter weet waar ik aan toe ben. Ik krijg kansen die ik in België nooit gehad zou hebben.”

Laura studeert en houdt er een job of twee op na. Taly krijg ik trouwens nooit te zien (ik moet me tevreden stellen met een telefonisch interview), omdat zij er maar liefst drie jobs op nahoudt om te kunnen overleven. “In Brussel was alles veel makkelijker, maar hier voelen we ons geborgen en veilig.”

Luchtalarm
Ik beslis even op die gedachte door te gaan, want toen ik met mijn gezin naar Jeruzalem verhuisde, verklaarden onze vrienden ons voor gek: ‘Dat menen jullie toch niet? Het is daar gevaarlijk. Er zijn daar regelmatig aanslagen!” “Ik voel mij in Brussel niet veilig”, zegt Laura. “Ik ben onlangs nog met mijn moeder en zussen uitgescholden op de metro. Ik voel me geviseerd als joodse. Hier hebben we de Iron Dome om ons te beschermen. We hebben een hightech leger, en elkaar. Hier kan mij niks overkomen.”

Ik wil het samen met haar graag geloven. Dat Israël nog een aantal onopgeloste problemen op het schap liggen heeft, daar merken de jonge dames in Tel Aviv weinig van. Cijfers van het ministerie voor de Absorptie van Migranten tonen zelfs aan dat de stroom van Franse migranten (die aanzienlijk groter is dan die van Belgen) niet verminderd is tijdens de oorlog met Gaza afgelopen zomer. De nieuwe Israëli’s werden op het vliegtuig gebrieft over wat ze precies moesten doen in geval dat het luchtalarm zou afgaan.

Dilemma
Het is en blijft een vreemde paradox, maar joden uit de diaspora zullen altijd naar Israël blijven komen en de beweegredenen zijn veel complexer dan het geïmporteerde antisemitisme in Europa. Zo speelt ook de economische crisis een rol in de lokroep van de Joods-Israëlische staat. De beurs die afgelopen weekend in Brussel plaatsvond, wordt al jaren georganiseerd en zal nu misschien een piek kennen, maar de leegloop van Europa is nog niet begonnen. Er zijn gelukkig voor de diversiteit van Europa nog altijd joden die in de diaspora willen blijven wonen.

Voor ik afscheid neem van Laura, confronteer ik haar nog even met een dilemma. De Rode Duivels spelen eind maart tegen het Israëlische elftal. Voor wie zal Laura supporteren? “Voor de Rode Duivels, tiens! Vincent Kompany en Eden Hazard… Allez!” Juist ja, Laura is en blijft een Belg, een Brusseleir, een kiekenfretter.