WTC Overtoon 5 BRUZZ 1543
© Bart Dewaele

Lege WTC-toren niet afgeschreven voor kunstenaars

Jean-Marie Binst
© BRUZZ
19/10/2016

In een stad waar huren duur is, kunnen leegstaande verdiepingen in kantoorgebouwen dienen als werkplek. Het bewijs vonden we kraaiennesthoog in WTC-toren 1: een stille plek voor zestig kunstenaars. Pal in de Noordwijk, waar elf procent van de kantoren leegstaat.

Een handvol sigarettenrokers staat voor de draaimolendeur van de ‘Toren van Parijs en de Nederlanden’, zoals een gouden opschrift verwijst naar de vroegere bank die hier haar zetel had. De WTC-toren 1 was de eerste oogappel van de ‘office building skyline’ hartje Noordwijk, die in 1976 voeten in de aarde kreeg. Die deed oud-premier Paul Vanden Boeynants dromen van een nieuw Manhattan naast het Noordstation.

Waren er vandaag in het WTC geen veiligheidsagenten, dan was het bruine blok een krakersnest geweest. De ruim honderd meter hoge toren telt 28 verdiepingen. Daarvan staan 25 plateaus leeg. Volledig gestript.

Omdat verschillende eigenaars, waaronder AG Insurance, het pand nog even ‘recht’ en ‘veilig’ willen houden, blijft op de zestiende en zeventiende verdieping Cofely Services, een dochter van GDF Suez, wonen. Cofely levert technische diensten en onderhoud aan grote bedrijven. En houdt WTC-toren 1 ook letterlijk ‘warm’, met het stookketelbeheer.

De winkelgalerij beneden is sinds lang ontruimd. De - ooit verplichte - roltrap naar de eerste verdieping, is afgesloten. De liften vanaf niveau 1 naar boven, kunnen alleen stoppen op niveaus 16 en 17. En ook op de 25ste verdieping, ruim negentig meter hoog. Daar werken zestig kunstenaars in een opgelapt kantooreiland.

Na de nogal desolate ervaring tot boven, opent de 25ste verdieping zich als een luxepanorama van 360 graden over de stad. Vzw Overtoon heeft er diverse semicollectieven en individuele ontwerpers gegroepeerd die producties aanleveren voor geluidskunsten. Hun handel draait om installaties maken voor onder meer performances en opdrachtgevers uit de kunstencentra en musea.

De ene kunstenaar is geluidstechnicus, de andere grafisch designer of copywriter. Nog andere mediakunstenaars doen het denkwerk en het organische deel van theater- en dansvoorstellingen. Allemaal bezige bijen die veel computers en technische apparatuur bestieren.

WTC Overtoon 4 BRUZZ 1543
© Bart Dewaele
Huurder voor iedereen
Voordien zat het gros van hen drie jaar in de voormalige ULB-polykliniektoren bij de Vaartstraat, waar ook het collectief Wolke huisde. Overtoon en Wolke konden de stek via een leegstandsbeheerder betrekken. Toen er een eigenaarswissel kwam, bleek leegstandsbeheer plots taboe. Het platform Overtoon nam het initiatief om als huurder op te treden, voor iedereen. De klus om alle bijdragen te ronselen, werd een job op zich.

Met de afbraakplannen van de toren moest een andere, centrale plek gezocht worden. Er was wel veel kantoorleegstand in het centrum, maar niets meteen voorhanden, zo werd ervaren. De tienduizenden vierkante meter lege kantoren, wachtten liever ‘leeg’ hun definitieve lotsbestemming af, soms jaren.

Kunstenares Saartje Geerts, die ook de huuradministratie voor Overtoon bereddert, ontdekte uiteindelijk via een omweg wie eigenaar van verdieping 25 in WTC-toren 1 was: de Aziatische investeringsgroep YST. Ze wonnen het vertrouwen van de YST-beheerder in Brussel, en die gunde hen een huurcontract. Van onbepaalde duur, met een opzegtermijn van drie maanden.

Geerts: “In het vooruitzicht dat we hier wellicht minstens tot begin 2018 kunnen blijven, leek ons dat interessant.” De kunstenaars betrokken in juni 2015 het gestripte plateau van 1.100 vierkante meter bruikbare oppervlakte. Met eigen handen en tachtig meter binnenmuren vertimmerden ze de open ruimte tot collectieve bureaus, stiltehokjes voor schrijvers, een gemeenschappelijke eet- en vergaderzaal, die verhuurd kan worden om extra inkomsten te delven, en een keukenhoek.

“Bij onze aankomst waren er zelfs geen toiletten en keuken meer,” horen we. De keuken heeft iedereen geleerd om samen te leven. ‘My Mum tought me not to write on walls. Please do your dishes,’ staat in stift naast de spoelbak op de muur.

Wat is het probleem om een leeg kantoor te huren of althans in een grote lege blok, vragen we. “Leegstand niet willen kraken, maar echt officieel willen afhuren, blijkt geen sinecure,” stelt medehuurder Aernoudt Jacobs van vzw Overtoon. “De problemen zijn legio: de verdiepingen hebben andere eigenaars; de meeste etages zijn totaal gestript als kantoor en er is geen basisinrichting voor sanitair. Bovendien bestaat er een veiligheidsprotocol in dit pand. Bij betogingen of de aanslagen mochten bezoekers hier niet binnen, dan is er maar één ingang.”

Extra jassen
“We moeten 5.000 euro huur per maand bij elkaar ronselen onder de gebruikers. En betalen 9.000 euro per jaar voor elektriciteit,” zucht Geerts nog. Daarvoor krijgen de kunstenaars wel veel ruimte én ‘bedenkelijk’ comfort. De airco én verwarming blijken voor heel het blok centraal te worden bediend: een oude luxe van het VDB- en Stalintijdperk. “Het gebouw wordt centraal verwarmd van 7 tot 17 uur. Nadien en in het weekend kan niet, dan wordt het extra jassen aantrekken met dit weer,” horen we nog.

Geerts: ”Volgens de eigenaar komt hij net uit de kosten, met die huur. De techniek, het onderhoud, de liften én de beveiliging van heel de toren worden hiermee gegarandeerd. Ook al zijn er maar drie verdiepingen in gebruik naast de goed renderende Interparking in de kelder. Maar soit, hoog in de wolken inspireert deze werkplek ons wel.”

Toch stemt dit voorbeeld Jacobs hoopvol: “Misschien werkt ons voorbeeld aanstekelijk, en maken andere mensen ook nuttig gebruik van leegstaande torens. Wij zijn professioneel genoeg om met een grote heterogene groep het vertrouwen te hebben gewonnen van de private verhuurder.”

OVERTOON
Overtoon is een kunstenaarsplatform voor productie en distributie van geluidskunst en experimentele mediakunst. Het platform brengt individuele kunstenaars en collectieven samen in ruimtes, waardoor interactie en samenwerking gefaciliteerd worden. Een resident krijgt er ook de kans om feedback te krijgen van ervaringsdeskundigen uit de kunsttak. Overtoon krijgt steun van de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (Brussel).

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Samenleving

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni