Marc Didden heeft de Smaak te pakken: 'Ik ga door tot ik omval'

Meer dan 1,6 miljoen mensen keken zondag op Eén naar de ontknoping van De smaak van De Keyser. Nederland moet nog beginnen aan de kroniek van een familie Limburgse jeneverstokers die tegelijk een verdrietige geschiedenis van België is. De RTBf is enthousiast, net als de jury van het hoog aangeschreven festival voor tv-fictie van Biarritz. En in de winkel kun je straks niet naast de dvd-box kijken. Smaak-maker is Marc Didden.

In de kroniek van zijn eigen leven begon Marc Didden begin deze eeuw aan een nieuw hoofdstuk. In de jaren 1970 was hij muziekjournalist voor Humo, in de jaren 1980 regisseur van minstens een Vlaamse filmklassieker en vervolgens een gewaardeerd filmscenarist en geliefd docent. Sinds 2000 legt hij zich toe op scenario's voor tv-series die gerespecteerde filmregisseurs begeesteren. Stijn Coninx regisseerde De Kavijaks, Guido Hendrickx Koning van de wereld en het duo Frank Van Passel en Jan Matthys ontfermde zich met succes over Diddens De smaak van De Keyser.

Een nieuwe roeping gevonden?
Marc Didden: "Ik heb nu drie series gemaakt in acht jaar tijd. Ja, ik ben op dit moment televisiescenarist, en met veel plezier."
"De jenever is een metafoor voor de zoektocht naar zuiverheid. Iedereen probeert zin te geven aan het leven. Voor de ene is dat rijk worden, voor de andere een berg beklimmen, voor Helena is de graal de ultieme smaak vinden. Maar er zijn angels. Ze is mislukt in de liefde en in het vrouw-zijn. Haar enige kind kwam er na een verkrachting door de Duitse bezetter. Ze heeft geen leuk leven gehad en met de dood voor de deur wil ze met het leven in het reine komen."
"Drie vrouwen uit drie generaties zijn de pijlers van de serie. We spelen met de tijd op zo'n manier dat het grote publiek ook zonder de handleiding kan volgen. Eén heeft het niet met zoveel woorden gezegd, maar alles onder het miljoen kijkers was een flop."

Mooie beelden en lieve personages bieden tegengewicht, maar in de kern is de saga vrij somber.
Didden: "Dat is zo, het is bijna een Scandinavische serie. Ik steek ook niet weg dat ik een grote fan ben van familiesaga's als La meglio gioventù of Heimat. Ook daar draait het rond de grote momenten in het leven: geboorte, liefde, kinderen, sterfgevallen. Daar ging het bij Shakespeare en de oude Grieken ook al over. Ik ben niet bang voor de oerthema's. Ons doel was drama, we zijn inderdaad niet voor de grap en de grol gegaan. Hollywood is tegen droevige eindes, maar als je doorpraat, loopt alles slecht af. Ik ben zelf niet vies van een beetje somberte. Naar verluidt wordt er in stilte naar De smaak van De Keyser gekeken. Laat het een tegengewicht zijn voor al die lol die tv trapt. Niet alleen quizzen en spelletjesprogramma's, zelfs documentaires en het nieuws moeten tegenwoordig om te lachen zijn."

Kunt u het succes smaken? Of staat een doorgewinterde schrijver daar boven?
Didden: "Als jonge mensen me trots vertellen dat ze Brussels by night gezien hebben 'dankzij de dvd van hun vader' of 'in het Filmmuseum', dan voel ik me heel oud. Ik word straks zestig. Tegelijk ben ik blij dat die film blijkbaar nog iets betekent. Zo heb ik nog een paar dingen gemaakt, en dat geeft me de moed om door te gaan. Ik ben niet van plan om ooit te stoppen. Ik ga door tot ik omval."

"Ik val niet snel meer achterover, maar ik ben wel blij met de bijval en zelfs met de tv-prijzen in Biarritz. Ze worden toegekend door vakmensen en het wereldje schat ze hoog in. TV5 en Zwitserland hebben meteen interesse getoond. Het scenario werd geroemd, maar ook de hoge production value. Frank Van Passel en Jan Matthys hebben elk shot voorbereid. They make me look better. Met twaalf figuranten en drie tenten filmden ze de bezetting van Fort Eben-Emael à la Spielberg. Het buitenland kan amper geloven dat ze maar twee dagen tijd hadden, en zo weinig geld."

"Ik heb in mijn leven af en toe een beetje succes gehad. Dat is aangenaam, maar het kan je ook een beetje gek maken. Na Brussels by night heb ik even gedacht dat ik de cinema opnieuw uitgevonden had. Een paar motten op mijn bakkes en een minder goeie tweede film later was ik weer nuchter. Maar het blijft bijzonder aangenaam om af en toe iets te maken wat opgemerkt wordt."

Ook Van vlees en bloed bekoort de kijker. Een bewijs dat de honger naar goede fictie groot is?
Didden: "Sommige mensen op de VRT noemden De smaak van De Keyser openlijk een Canvas-serie. Ze vreesden dat mensen zouden afhaken als ze na De pappenheimers verschillende personages in het oog moeten houden en begrijpen dat er tussen twee oorlogsscènes plots met de gsm getelefoneerd wordt. Wij vroegen om het publiek te vertrouwen. Er bestaat nog wel een meekes-en-peekespubliek, maar de zestigers waren twintig toen de Beatles opdoken. Ze zijn vertrouwd met de films van Coppola, een flashback schrikt hen echt niet af. De intelligente kijker maakt op donderdag of zondag graag een uurtje vrij voor goeie fictie. Van vlees en bloed baant zich ook met succes een eigen weg. Zullen we dat het nieuwe Vlaanderen noemen? Nu wil ik het succes meteen ook relativeren: Witse en Flikken lokken ook veel volk."

"Desalniettemin, we hebben een mooie traditie van zondagavondfictie van eigen bodem. Dat heeft niets te maken met 'Eigen volk eerst'. In elke stam is er een in­diaan die 's avonds aan het vuur een verhaal vertelt. Ik was er niet bij, maar zelfs de holbewoners tekenden op rotsen om iets te vertellen. Een cultuur heeft loutering, zelfspot en inzicht nodig. Van vlees en bloed lacht om de kleine Vlaamse mens, de middenstander, de dorpsbewoner. Die serie belicht een microkosmos, wij een macrokosmos: oorlog, dromen van de Himalaya, familiegeheimen. Elke familie heeft potjes die ze onaangeroerd laat. Leve de fictie."
"Merk op dat er ook ongewoon veel aardige Vlaamse films gemaakt worden. Het loopt hier over van het talent. Dat de Vlaamse Gemeenschap haar CultuurPrijs geeft aan Fien Troch voor een film die volledig in het Frans is gedraaid, getuigt van een bewonderenswaardige openheid."

U schrijft op vrijdag columns in De Morgen. Heimwee naar de journalistiek?
Didden: "De liefde voor het schrijven is teruggekeerd omdat die tv-projecten zo enorm zijn. Voor De smaak van De Keyser heb ik achttien maanden alleen gezeten, op een paar vergaderingen na waarin Van Passel en de dramaturgen van de VRT feedback gaven en zich ervan vergewisten dat ik niet te ver van mijn doel afweek. Drieduizend pagina's werden gereduceerd tot een goeie duizend. Uiteindelijk werden er zo'n zeshonderd verfilmd en was het drie jaar wachten op het resultaat."

"De column die ik daarnet indiende, staat morgen in de krant. Ik haat columns, maar toen ik gevraagd werd er een te schrijven, bedacht ik dat het geen genre is. Ze weten nooit wat ik ga doen: een tentoonstelling bespreken, een gesprek uit het ziekenhuis weergeven - het kan allemaal. Ik heb een uitlaatklep, en in de krant verschijnen en betaald worden is veel leuker dan te moeten bloggen."