Marie Geukens toont Brussel van binnenuit

Marie Geukens toont in haar documentaire ‘De Kerk in het Midden’ het menselijke gelaat van Brussel aan de hand van getuigenissen in de Marollen. “Als het van mij afhangt, maak ik nog zes documentaires die een week in Brussel in beeld brengen. Ik ben ambitieus, ja.”

Ze komt uit Millen, een dorpje tussen Tongeren en Maastricht, en kan haar zachte Limburgse accent niet verbergen. Vier jaar geleden verkaste ze met haar man - een Belgische diplomaat - naar de Vrijheidswijk in Brussel. Ze merkte dat de Zennestad bestaat uit parallelle werelden en vond snel aansluiting bij een groep. Tegelijk ontdekte ze ook plekken waar mensen van allerlei slag samenkomen. “Dat kan soms tot fricties leiden, maar er is geen enkele reden om bang te zijn. Als een soort hedendaagse Don Quichote wil ik dat ook aan Vlamingen tonen. Brussel is veel meer dan het gevaarlijke hellhole van Donald Trump. Er is niet één Brussel.”

De verhalen liggen voor het oprapen in Brussel. Dat blijkt ook uit haar documentaire, waarin ze inzoomt op de Miniemenkerk in de Marollen. De film gaat over aangespoelde mensen op een kleine plek in het grote Brussel, gekneld tussen de boven- en benedenstad. “In het kleinschalige zie je het grootmenselijke,” zegt Geukens.

Maar evengoed behandelt de documentaire universele maatschappelijke thema’s: het recht op huisvesting, het contrast tussen arm en rijk, ouderdom. Geukens glimlacht: “Ik weet dat het geen sexy onderwerp is, maar ik vraag me ook af welke rol onze kerk vandaag nog in een wijk kan spelen. Kan ze de sociale cohesie bevorderen?”

Zondag, misdag
Haar rol in de productie van ‘De Kerk in het Midden’ is gegroeid in de twee jaar dat het project in beslag nam. Ze sprokkelde het budget bij elkaar bij de Vlaamse overheid, het Fonds Pascal Decroos voor bijzondere journalistiek en Stad Brussel. “Geld zoeken, is één ding, maar om de verhaallijn te maken, heb je een team nodig dat op één lijn zit: van journalist over cameraman tot monteur. En vooral een regisseur die een visie heeft.” Uiteindelijk trok ze het scenario en de regie naar zich toe en maakte ze de film die ze in haar hoofd had. “Een leerproces,” zegt ze zelf. Nu is ze superblij als ze hoort dat mensen geraakt zijn door de film. “Zelfs de baas van een heavymetalcafé in Tongeren was ontroerd.”

De moeder van drie adolescenten begon aan een tweede carrière nadat ze in 2012-2013 aan de VUB een aanvullende opleiding tv- en radiojournalistiek had gevolgd. Ze werkte keihard aan ‘Het eerste kwartaal’, een reeks over startende ondernemers die op Canvas te zien was. Nu is ze voltijds aan de slag als coördinator en eindredacteur van het maandblad Marie Claire. Ze schrijft er ook over feminisme. Ze heeft het er naar haar zin, maar denkt ook aan een vervolg op haar documentaire. “Als ik de kans krijg, wil ik over de zeven dagen van de week een Brusselse film maken. Zondag heb ik nu gehad. Het format wil ik aanbieden aan tv-zenders, want Brussel staat meer dan ooit op de kaart.”
‘De Kerk in het Midden’ is het verhaal van mensen in en om de Miniemenkerk. Zoals Arlette. Zij heeft in de gevangenis gezeten omdat ze haar gewelddadige man vermoordde en bedelt nu aan de kerk. De dandyeske koster Luigi is een tedere anarchist die in een ver verleden in Italiaanse B-films speelde. De adellijke familie De Merode doet al decennialang aan goede werken.

Ode aan de Marollenpriester
En dan is er nog de bejaarde pastoor Jacques Van der Biest die altijd gevochten heeft voor een open kerk. Hij geeft de verschoppelingen een kans en draagt cultuur hoog in het vaandel. Eenmaal per maand loopt de kerk vol voor de weergaloze Bachcantates. In het koor zitten heel wat ambtenaren van de Europese Commissie. De erfenis van de Marollenpriester komt echter in het gedrang door een bitse strijd met de traditionalistische strekking, die de eucharistieviering in ere wil herstellen en minder belang hecht aan de sociaal-culturele rol van de kerk.

De documentaire begint ietwat gezapig met de voorstelling van de gids die ook als vertelstem fungeert: Tijn Sadée, correspondent in Brussel voor NRC, NOS en VPRO. Maar geleidelijk aan krijgen de goed gekozen personages meer kleur en krijgt het verhaal meer vorm. Kleine en grote conflicten worden mooi in beeld gebracht: Arlette en Luigi kunnen elkaar zichtbaar niet luchten en de deken en de pastoor kampen een verbeten geloofsstrijd uit. Van der Biest neemt de woorden van Sadée gretig over: zijn overste is een kleine dictator. Het is duidelijk niet al peis en vree in het huis van God.

Voor een komische noot zorgt de jonge prins De Merode door te verdwalen in het ouderlijke paleis. Groter kan het contrast niet zijn met Arlette, die op straat leeft. Luigi vertelt het aandoenlijke verhaal hoe hij in de Miniemenkerk kon beginnen na een wonderlijk telefoontje van zijn moeder. De lucht in de benedenstad is volgens hem beter dan in de bovenstad.

De prachtige muziek van Bach tilt de prent naar een hoger niveau. De emotionele climax volgt echter bij het schielijke overlijden van Van der Biest. De man die de mensen in de wijk bij elkaar bracht, is niet meer, maar de film ontpopt zich daardoor tot een ontroerend eerbetoon aan zijn leven en werk.

De documentaire 'De Kerk in het Midden' wordt in de kerstperiode op BRUZZ op tv uitgezonden:

• Op zaterdag 24/12 om 20u & om 22u
• Op vrijdag 30/12 om 20u & om 22u
• Op zaterdag 31/12 om 20u & om 22u