Van sluismeester tot sluismeesteres

Met 27 zijn ze, de Brusselse sluiswachters. En sinds kort is de eerste vrouw lid geworden van deze exclusieve club. Julie Cabana-Pétrin, Canadese van oorsprong, zit nu in haar opleiding tot sluiswachter.

"This is a man's world," zong James Brown in zijn klassieker uit 1966. Sindsdien is er veel veranderd. Vroeger exclusieve mannenberoepen zijn nu ook toegankelijk voor vrouwen (en omgekeerd). Sluiswachter was zo'n mannenberoep. "Tot voor kort vroeg de Haven voor die functie nog een diploma als metselaar," zegt Sylvain Godfroid, woordvoerder van de Haven van Brussel. "Dat kwam omdat een sluiswachter in het verleden nogal wat fysieke arbeid moest verzetten. Er moest onder andere voor het onderhoud van de sluis gezorgd worden. Tegenwoordig is dat onderhoud uitbesteed en worden de sluizen automatisch bediend."

Julie Cabana-Pétrin blijft er nuchter onder. "Het is zeker geen roeping of grote droom," zegt ze. "Ik heb gewoon deelgenomen aan de examens van Selor en ik werd geselecteerd uit de wervingsreserve. Ik ben nu twee weken bezig aan mijn opleiding. Die bestaat voorlopig uit het leren bedienen van de sluis, hoofdzakelijk een technische aangelegenheid. Ik moet natuurlijk ook het 'verkeersreglement' van het kanaal leren. In feite is het vrij eenvoudig. Als een boot op weg is naar de sluis, neemt hij contact met ons op. Wij brengen dan het water op het correcte niveau. Terwijl hij in de sluis is, controleren we de vrachtbrieven en dan kan de kapitein verder varen. Toch zijn het niet alleen vrachtschepen die we langs zien komen."

Cabana is afkomstig uit Canada, uit Québec, even ten zuiden van Montréal. Een Belgische vriend sleepte haar drie jaar geleden mee naar het Luikse Hannuit. Sinds kort pendelt ze vandaaruit naar Anderlecht of Sint-Jans-Molenbeek, waar de andere Brusselse sluis ligt.

Bij ons bezoek is het opvallend rustig aan de Anderlechtse sluis. Niet verwonderlijk volgens sluiswachter Emile Diet, een collega van Cabana. "Voor de crisis toesloeg, passeerden hier ongeveer 25 schepen per dag, nu zijn het er hoop en al vijftien." Van overmatige stress hebben de sluiswachters dus geen last. Al zijn ze wel de klok rond op post: de sluisstations zijn 24 uur op 24 bemand. Toch 'sluit' het kanaal tussen halfacht 's avonds en zes uur 's morgens. Een vorm van sociale controle. "Hier in Anderlecht zie je natuurlijk een pak minder, het is hier bijna platteland," zegt Diet. "Aan de sluis van Molenbeek is het een stuk levendiger..."

Extra toiletten
Naast de Anderlechtse sluis zijn volop uitbreidingswerkzaamheden aan de gang. Er wordt extra accommodatie voor het personeel gebouwd. Nu het beroep openstaat voor vrouwen, betekent dat bijvoorbeeld ook aparte douches en toiletten. Het zijn niet de enige wijzigingen die in de loop der jaren in het beroep van sluiswachter zijn geslopen. Diet en Cabana wonen allebei in de streek rond Luik. Dat zou ondenkbaar geweest zijn in 1936, het bouwjaar van de Anderlechtse sluis. Toen woonde de sluiswachter gewoon naast zijn sluis. Daarvan getuigen de twee pittoreske huisjes die ernaast werden opgetrokken.

Een andere belangrijke, en weinig bekende, taak die de Brusselse sluizen spelen, is het op peil houden van het water in het kanaal. Tot op het einde van de negentiende eeuw werd het centrum van Brussel op regelmatige tijdstippen geteisterd door overstromingen en deed Broeksele haar naam alle eer aan. "Als het heftig regent, dan kun je dat effect hier nog altijd goed zien," zegt Diet. "Het water kan dan zeer snel beginnen te stijgen. We zetten dan speciale kleppen open om het debiet te regelen. Als het zwaar regent, redden het kanaal en de sluizen het centrum van de stad."