Thomas Vinterberg verfilmt een Russische onderwatertragedie

Tom Peeters
© BRUZZ
08/11/2018

Een hoopvol statement maken met een film zonder happy end: dat was de uitdaging van Thomas Vinterberg bij zijn prent over de ramp met de Russische onderzeeër Koersk. “De film raakt een bekend religieus thema aan: het fysieke leven kan verdwijnen, maar de liefde is voor eeuwig.”

Als je de kans schoon ziet om een ritueel in je film te stoppen, moet je ze niet laten liggen,” zegt Thomas Vinterberg resoluut als we hem aanspreken over het huwelijk in het begin en de begrafenis aan het einde van Kursk. “Daarmee baan ik mezelf een weg in de levens, de vreugde en het verdriet van de groep mensen die voor deze film het belangrijkste was: zij die in eerste instantie overleven maar toch niet gered worden, en hun familieleden aan wal.”

Kursk is een ietwat vreemde combinatie van feiten en fictie, geeft de Deense topregisseur grif toe in de rand van Film Fest Gent, waar hij diezelfde avond samen met zijn hoofdrolspeler Mattias Schoenaerts op de rode loper zal verschijnen. De Belgisch-Luxemburgse coproductie, waarvoor ook in Brussel werd gefilmd, is gebaseerd op A time to die. Daarin onderzocht de Amerikaanse tv-journalist Robert Moore de ramp met de Russische duikboot waarbij in 2000, tijdens een militaire oefening in de Barentszzee, alle 118 bemanningsleden het leven lieten – inclusief de 23 mariniers die de eerste explosies overleefd hadden en wanhopig wachtten op hun redding. Die kwam er niet omdat hun bevelhebbers van de Russische Noordelijke Vloot buitenlandse hulp afhielden.
“Aan de ene kant werkten we keihard om de technische feitelijkheden zo juist mogelijk te hebben,” legt Vinterberg uit. “We huurden Russische consultants in, kregen militaire training en lazen veel boeken over de ramp. Anderzijds namen we geen contact op met de achtergebleven familieleden, ook al zette een bewaarde brief van een van de initiële overlevers alles in gang. Maar ik wilde het verhaal opentrekken. De briefschrijver had geen kinderen, terwijl ik ook de 97 kinderen die hun vader verloren een stem wilde geven.”

1637 kursk Mathias Schoenaerts
Kapitein-luitenant Matthias Schoenaerts kan zijn onderzeeër niet redden van de ondergang

We hebben erop gelet: de naam Kremlin valt tijdens de film welgeteld één keer, de naam Poetin nooit. Er waren eerst wel scenes met zijn personage voorzien, dus dat moet een bewuste keuze geweest zijn?
Thomas Vinterberg:
Laat ik eerst iets rechtzetten, want iemand heeft via het internet de samenzweringstheorie verspreid dat ik geïntimideerd zou zijn geweest en die passages heb moeten schrappen. Dat zelfs Luc Besson, mijn producer, daarbij betrokken was, terwijl die niet eens op de hoogte was dat we ze eruit gezwierd hadden. Maar ik wilde gewoon geen specifieke personen met de vinger wijzen als ik niet precies wist wat ze gedaan hadden. Ik ben helemaal niet zeker dat Poetin iets te maken had. Hij was pas honderd dagen president, en op vakantie. Zijn vader zat bovendien in de marine, waardoor hij zich de ramp extra aantrok. Maar nog belangrijker: het zou Kursk beperkt hebben tot ‘de film die Poetin met de vinger wijst’, terwijl ik een film wilde maken over menselijkheid. Daarom hebben we ook de namen van de admiraals van de Noordelijke Vloot veranderd, want voor hen is wat er gebeurd is geen compliment. Ik besef dat het een saai antwoord is, maar niemand heeft me dus ooit gevraagd of zelfs nog maar gesuggereerd om de scenes met Poetin uit de film te halen. Die beslissing heb ik zelf genomen.

Je verbindt het lot van die andere rampboot, de Titanic, in de film op een wel erg tragische manier met de Koersk. Klopt het dat de duikboot die nodig was om de Koersk-bemanning te redden, verkocht was aan een Amerikaans bedrijf om er rijke toeristen mee naar het Titanic-wrak te laten duiken?
Vinterberg:
Er is mij inderdaad verteld dat Russisch materiaal nu toeristen tot bij de Titanic brengt – een interessante ironie die duidelijk maakt wat er gebeurt als het kapitalisme het overneemt. Maar dat is ook maar één interpretatie. Een andere is dat je je goederen aan de vijand moet verkopen, maar als die vijand je wilt helpen je wel je trots wilt behouden. Daar zit een beangstigende dualiteit in. Het gevolg is dat mensen alleen overleven waar het geld is.

Ik wilde een stem geven aan de 97 kinderen die hun vader verloren

Thomas Vinterberg

1637 thomas vinterberg

Je grootste uitdaging was om iets te doen met een verhaal waarvan iedereen wist hoe het zou aflopen. Hoe pak je dat aan?
Vinterberg:
Door alsnog hoop te scheppen. Het publiek verwacht dat van mij. Hoe langer ik erin slaag om je de afloop te doen vergeten, des te beter heeft de film gewerkt. Anderzijds raak ik met de dood een thema aan dat zeker in de westerse wereld een taboe is geworden. Mijn vrouw (actrice Helene Reingaard Neumann, tp), die ook een klein rolletje heeft in de film, is priester. We praten dus weleens over wat er van ons overblijft als we er niet meer zijn. Ze vindt het interessant hoe de dood honderd jaar geleden nog een onderdeel was van het leven. Nu lijkt het wel de rol van de kunstwereld en dus ook van een filmregisseur om de dood weer bespreekbaar te maken. Kursk raakt dat alombekende religieuze thema aan, namelijk dat het fysieke leven kan verdwijnen, maar dat liefde voor eeuwig is.

In de film accumuleer je die liefde met de woede en de verontwaardiging van de achterblijvers. Finaal weigert het zoontje van het hoofdpersonage een marinepief de hand te drukken. Zagen we hier een glimp van de kleine Thomas?
Vinterberg:
O ja. Op die geste van burgerlijke ongehoorzaamheid, die natuurlijk pure fictie is, ben ik het meest trots. Ook Poetin zou beweren dat dit fictie is. (Lacht) Een maand geleden zei hij nog dat al de zonen van Koersk-slachtoffers nu zelf mariniers zijn en willen doen wat hun vaders deden. Maar fictie bleek hier veel krachtiger dan realiteit. Zelf wijs ik graag op de olifant in de kamer. In een film als Festen lagen zulke scènes dikker bezaaid. In grotere producties zoals Kursk ligt dat minder voor de hand. Het jongetje dat de uitgestrekte hand van de hoge legerpief weigert, was mijn gilletje in de grote machinekamer. Maar wees gerust: in mijn volgende film, die ik opnieuw zelf geschreven heb, in het Deens, zal daar meer ruimte voor zijn. Hij gaat over de grootse dingen waartoe dronken mensen in de wereldgeschiedenis in staat waren. Het is mijn experiment met alcohol.

Proost. Intussen werd er alvast stevig geklonken in café Excelsior in Jette, waar jullie het huwelijksfeest kwamen opnemen.
Vinterberg:
Welke scènes ik waar precies in België draaide, weet ik niet meer. Ik ging ’s ochtends in de wagen zitten en die reed me naar waar ik moest zijn. Maar ik weet wel dat ik, alhoewel ik me altijd meer als een Parijs-­regisseur heb gezien, hier geweldige crews, acteurs en locaties ter beschikking had – met dank aan jullie taxshelter.

> KURSK. BE, FR, dir.: Thomas Vinterberg, act.: Matthias Schoenaerts, Léa Seydoux, Colin Firth

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Film

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni