Brussel is geen ideale plek voor wie graag fietst of hoge hakken draagt, maar verder heeft de Nederlandse schrijfster Bregje Hofstede geen klachten over de stad waar ze twee jaar woonde. Ze bekwam hier van een gestrande relatie en schreef er haar nieuwe roman Drift, een verknipt break-upepos waarin onze “stad vol getrokken tanden en kronen” een glansrol speelt.
© Ivan Put
Lees ook: De Brusselse kliek van Bregje Hofstede
Wie is Bregje Hofstede?
- Wie? Een Nederlandse schrijfster uit de stal van uitgeverij Das Mag. Ze heeft een diploma kunstgeschiedenis, een voorliefde voor taal en een dieper inzicht in hoe die kan helen en botsen.
- Waar kennen we haar van? Haar debuutroman De hemel boven Parijs (Das Mag) werd in 2014 genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs en de Gouden Boekenuil.
- Waarom moeten we haar lezen? Ze schrijft op een gelaagde manier over actuele thema’s die ertoe doen. Voor De Correspondent bericht ze over het nieuwe feminisme, en in de essaybundel De herontdekking van het lichaam (2015) over haar burn-out.
- Waarom staat ze nu op de cover van BRUZZ? Ze woonde ten tijde van haar debuut twee jaar in Brussel. De stad vormt ook het decor van haar nieuwe roman Drift, en ze heeft hier nog steeds veel vrienden, ook al woont ze nu in Amsterdam.
Midden op de Vismet staat een sokkel met een groot tandwiel uit de tijd dat dit een haven was. Naast de sokkel zet ik mijn backpack neer,” schrijft Bregje Hofstede (30) aan het begin van haar 400 pagina’s tellende boek Drift. Ze heeft net haar man Luc verlaten. In haar backpack zitten de dagboeken waarin ze hun relatie, die een decennium standhield, minutieus heeft opgetekend, inclusief al haar twijfels. Zelf schrijft ze dat ze haar romance “verankerd” heeft, “gemummificeerd” of “in gips gegoten”. Nu ondervindt ze hoe dat kan verstikken. “Drie keer raden wat er gebeurde,” spiegelt Hofstede de lezer een ongemakkelijke waarheid voor: een relatie verpakt en beleefd als sprookje eindigt meestal als mythe.
Drift is autofictie. Het hoofdpersonage Bregje Hofstede is niet noodzakelijk gelijk aan de schrijfster Bregje Hofstede, ook al verliet die haar man eveneens abrupt na tien jaar, en put ze rijkelijk uit die ervaring. “Mocht het allemaal autobiografisch zijn, dan zou dit veel te eng zijn om te schrijven,” zegt ze. Zonder het keurslijf van één onomkeerbare, persoonlijke waarheid kon ze diepgang, symboliek en decor toevoegen aan haar verslag van de veertig dagen durende zwerftocht die volgde op de breuk, in het boek weergegeven in veertig hoofdstukken. “In het algemeen kan worden gesteld dat de periode van 40 (dagen, weken, maanden, jaren) altijd te maken heeft met een periode van eerst een ingrijpende gebeurtenis, vervolgens een tijd van rijping en ten slotte een metamorfose, een overgang naar een nieuwe fase en de vreugde die daarbij hoort,” vat Wikipedia samen waar het de twee Bregjes met dit boek om te doen was.
We hebben nood aan nieuwe verhalen over de liefde, in plaats van dat opofferende boy meets girl-gedoe
Die veertig hoofdstukken zijn dus een haast Bijbelse metafoor, met dat verschil dat het romanpersonage Bregje haar tocht door de woestijn in Brussel beleefde, een rommelige stad, anoniem en fragmentarisch genoeg om afstand te creëren, en precies daarom ideaal gecast voor een al even fragmentarisch boek, dat eigenlijk meerdere boeken bevat. Dus schrik niet als ook de paginanummering mee verspringt wanneer er herinneringen opgehaald worden. Tussen beladen flashbacks over kindertijd en liefdesleven, biedt de vergane glorie van Brussel een kans om stil te staan bij de vergane glorie van haar huwelijk, maar ook om beetje bij beetje weer wat toekomstperspectief bij elkaar te scharrelen. Al dan niet met de hulp van toevallige passanten, die als Airbnb-hosts tijdens de koude nachten soep, troost en een bed aanbieden.
Waarom zet het hoofdpersonage haar backpack vol dagboeken met herinneringen aan haar pas gestrande relatie precies neer op de Vismarkt?
Bregje Hofstede: In mijn hoofd stond er op de sokkel waar ik het over heb een anker. Later bleek dat het een tandwiel was. Maar ik vond een oude haven die ooit gedempt werd, een plek waar je dus niet meer kan aanmeren, nog steeds een heel mooi beeld voor iemand die is losgeslagen. Ik wilde mijn zwerftocht sowieso beginnen op een iconische locatie, en pas daarna de uithoeken van de stad opzoeken. Dat sluit ook aan bij het liefdesverhaal dat ik vertel: in het begin is alles zoals het zogenaamd hoort. Bregje heeft een man en een vaste baan. Dat valt daarna uit elkaar.
Het viel me op dat de plekken waar je in Brussel weleens zat te schrijven, zoals OR of Au Daringman, ontbreken in je boek. Anderzijds viert het hoofdpersonage haar ontslag bij een veilinghuis met een etentje in de Cirio. Waarom?
Hofstede: Die plekken waar vervlogen grandeur hangt, maar die gestold zijn tot toeristische nietszeggendheid, heb ik er bewust ingestopt. Welke Brusselaar gaat er nog eten in de Cirio? Het zijn zaken die tot decor verworden zijn. Ze sluiten in zekere zin aan bij mijn personage, dat zichzelf ook als personage en decor ziet. Ze observeert en beschrijft meticuleus hoe haar leven en relatie uit elkaar vallen. Toch is dat niet de reden waarom ik Brussel uitkoos als decor. Dat deed ik omdat er, naast dat toeristische Brussel, vele andere versies van de stad bestaan. In zeker zin bestaan er evenveel versies van Brussel als er Bregjes zijn. Ik kwam net vanuit Sint-Gillis naar Flagey gewandeld en zag zowel fantastische art-nouveaupanden als verschrikkelijke woontorens. De eerste Brusselse gebouwen waarover ik als studente kunstgeschiedenis leerde, zoals het Volkspaleis, bestaan niet meer. Brussel is in mijn hoofd dus verschillende steden die al half of helemaal weg zijn. Dat versplinterde verleden van de stad heb ik geprobeerd te contrasteren met verschillende versies van het verleden van het hoofdpersonage. Ook zij worstelt ermee om ze naast elkaar te laten bestaan.
© Ivan Put
Om inzicht te geven in de reden waarom het fout liep in je eigen relatie en die van het hoofdpersonage, haal je er de Engelse dichter Samuel Taylor Coleridge bij. Die had het in 1817 al over “that willing suspension of disbelief...”
Hofstede: “…for the moment, which constitutes poetic faith.” Met andere woorden: je vergeet de echte wereld om te kunnen geloven in een mooi verhaal. Mijn hoofdpersonage was daar heel goed in. Als kind al speelde ze verschillende rollen. Ze wilde geen gewoon meisje zijn. Ze verkleedde zich niet, maar wás een panter of een indiaan. In de liefde klampte ze zich vast aan de rol van ideale geliefde, tot dat op een gegeven moment nog de enige rol was die ze kon spelen.
Terwijl ze via Airbnb op zoek gaat naar een bed is ze extra gevoelig voor huiselijkheid: “Family rules: work hard / laugh out loud / always say I love you / keep your promises / try new things,” ziet ze ergens. Je kan het lezen als de hippere variant van wat vroeger boven elke Vlaamse haard hing: “Daar alleen kan liefde wonen / Daar alleen is ’t leven zoet / Waar men stil en ongedwongen / Alles voor elkander doet.” Het volstaat allebei niet.
Hofstede: Alles wat op een tegeltje staat is een vorm van dwang. Het probleem is dat veel mensen het heel eng vinden als je je liefde op een andere manier uitdrukt dan via het versleten “Ik hou van je.” “Je kan me verschrikkelijk kwaad maken” of “Er bestaat niemand die zo onder mijn huid zit” zijn ook uitingen van liefde.
Kortom, we hebben nieuwe sprookjes over de liefde nodig?
Hofstede: Precies. We hebben nood aan nieuwe verhalen over de liefde in plaats van steeds weer dat Romeo & Juliet-achtige, opofferende boy meets girl-gedoe. Bregje probeert los te breken uit zo’n verhaal. Maar ook andere schrijfsters hebben er al mooie boeken over geschreven – Girl meets boy van Ali Smith, Orlando: a biography van Virginia Woolf, The argonauts van Maggie Nelson. Misschien moet er eens eentje in een Hollywood-format gestopt worden. La La Land vond ik nogal afgelikt, maar er loopt veel mis en de hoofdpersonages gaan op het einde uit elkaar… Het is een begin.
Is het normaal als een Airbnb-gastvrouw je bij de eerste kennismaking troostend in haar armen neemt?
Hofstede: Als ze iemand over de vloer krijgt die emotioneel ontdaan is, een grote rugtas meezeult en beweert in Brussel te wonen, dan lijkt de situatie me duidelijk. Die Airbnb’s kwamen ook van pas omdat ik Bregje zo in contact kon brengen met andermans verdriet. Zo trekt ze per ongeluk een kast vol rompertjes en babyslofjes open, terwijl er geen baby op komst is. Al die emoties die vlak langs elkaar heen beleefd worden, zijn onlosmakelijk verbonden met het karakter van een grote stad.
BREGJE HOFSTEDE: DRIFT Uitgegeven door Das Mag
Lees meer over: Expo
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.