'Arthouse cinema' maakt spectaculaire comeback

Een drijvende bioscoop naast het Kaaitheater, een splinternieuw Filmmuseum, de verrijzenis van Cinéma Palace, de Arenberg die naast Wiels met een centrum voor beeldcultuur wil beginnen met maar liefst vijf filmzalen: prestigeprojecten staan elkaar te verdringen om van Brussel straks weer een walhalla te maken voor de betere film. Stráks.

De spectaculaire wederopstanding van de zogenaamde arthouse cinema kent maar één zekerheid: bij de openingsdata die de initiatiefnemers vooropstellen, moet je minstens een jaar extra tellen - en vaak meer.
De komst van verschillende nieuwe bioscopen met een uitgesproken arthouse-profiel verbaast wie de problemen kent van Cinema Arenberg. Twintig procent minder bezoekers dwongen Cinema Arenberg in 2003 aan de alarmbel te trekken. Ondanks een jaarlijkse dotatie van de Cocof, de Franse Gemeenschapscommissie, bleef de financiële toestand precair. In 2006 zag directeur en hoofdaandeelhouder Thierry Abel zich genoodzaakt om het idee van een toeschouwersvennootschap te lanceren: voor 50 euro kon je intekenen op een aandeel. De prospectus waarschuwde expliciet dat het beleggingsvoorstel een bijzonder hoog risico inhield. "De concurrentie van dvd, pay-per-view en home­cinema is moordend. De markt stuikt in elkaar," verklaarde Abel destijds. Maar hij legde ook uit dat een van de problemen van Cinema Arenberg een gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden was. Een film die niet aanslaat, is een veel groter probleem voor een bioscoop met maar twee zalen dan voor een groot cinemacomplex.

Bioscoop te water
"In Amsterdam zijn er te veel zalen voor te weinig films. Bij ons is het omgekeerde waar," zegt Claude Diou­ri, de baas van de Actor's Studio die straks aan de Akenkaai in het Becodok een drijvende bio­scoop met drie zalen laat aanmeren. "Jaarlijks komen er zo'n vijfhonderd nieuwe films in de Belgische zalen. Een vijfde zijn films die de moeite waard zijn om te verdedigen en die je langer op de affiche wilt houden. Op dit moment zijn er in Brussel ocharme tien zalen geschikt voor die 'art et essai'-films. De Arenberg (2), de Actor's Studio (3) en de Vendôme (5) hebben samen maar 1.600 zitjes. Ter vergelijking: de UGC-complexen Gulden Vlies en De Brouckère hebben er 5.600. Dat hier te weinig arthouse-zalen zijn, ondervind ik als verdeler ook aan den lijve. Voor Hotel Very Welcome, vorig jaar nog bekroond op Filmvondsten, vind ik geen enkele zaal. En ik heb moeten smeken om Riparo aan een paar vertoningen in de Vendôme te helpen."

De groep die Cinéma Palace wil laten verrijzen uit de as van de Klada­radatsch en de Pathé Palace, kwam met cijfers over de brug tijdens de voorstelling van hun project in september 2006. "Elke verdeler zal het beamen: Brussel heeft een groot tekort aan schermen voor arthouse," zei Luc Dardenne toen. De bekende regisseur is een van de initiatiefnemers. "In Luik en in met Brussel vergelijkbare buitenlandse steden zien we dat ongeveer vijftien procent van de mensen die regelmatig naar de film gaan, interesse heeft voor arthouse. De Brusselse bioscopen lokken ongeveer vier miljoen bezoekers per jaar. Dat betekent dat er 600.000 kaartjes voor arthouse-films kunnen worden verkocht. Op dit moment haalt Brussel er maar 325.000."
Die cijfers suggereren een gat in de markt dat één nieuwe speler niet opvullen kan. Nu staan ze met drie te drummen. Cinéma Palace geeft zich drie jaar de tijd om 180.000 bezoekers per jaar te halen. Met de Actor's Boat wil Diouri 120.000 bezoekers trekken, of zo'n twee procent van de bioscoopbezoekers in Brussel. De Arenberg droomt van vijf zalen voor een totaal van 850 plaatsen in het directeursgebouw van de Brasserie Wielemans-Ceuppens, pal naast Wiels, het Centrum voor Hedendaagse Kunst. Dat zou dan een maximumcapaciteit op jaarbasis van 300.000 bezoekers aankunnen.

Educatief verantwoord
Het is voorbarig om vooruit te lopen op een strijd om de filmliefhebber. Op de eerste filmvertoningen is het nog minstens wachten tot eind 2009, en wellicht langer. Met het in 2006 aangekondigde project Cinema Volxem is Thierry Abel van de Arenberg bijna dagelijks bezig, maar voorlopig hebben de onderhandelingen met de verschillende overheden nog geen concreet resultaat opgeleverd.
De projecten teren alle drie op significante steun van verschillende overheden die ze verantwoorden met educatieve projecten en de ondersteuning van de bedreigde arthouse-film. Cinema Volxem schermt ook met het argument dat het een so­ciaal-economische hefboom zou zijn voor de opwaardering van de wijk in laag-Vorst. De Actor's Boat past dan weer in de inspanningen van de Haven van Brussel, de Stad Brussel en het Gewest om dit stadsdeel nieuw leven in te blazen.

Gemeenschappelijk is ook drie keer de wil om van de bioscoop een bruisende ontmoetingsplek maken voor de filmliefhebber. Daarvoor rekenen ze telkens op filmwinkeltjes, bars en restaurants, tentoonstellings- en receptieruimtes. Schitterende plannen, maar de uitvoering neemt telkens meer tijd in beslag dan vooropgesteld. Op een happy end is het nog even wachten. Maar happy ends zijn dan ook nogal ongebruikelijk in de arthouse-bio­scopen.

Nog even geduld!

Filmmuseum
Waar? In het Paleis voor Schone Kunsten, ingang langs de Baron Hortastraat.
Wat? Een splinternieuw Filmmuseum met twee gloednieuwe en moderne projectiezalen voor 117 en 29 man. In de gerenoveerde Zaal voor Sierkunsten is plaats voor de museum­stukken. Het Filmarchief geeft voorrang aan de conservatie van de verworven collecties. Maar het zou absurd zijn een verzameling films te bewaren die niet mogen worden vertoond. Dankzij zijn goede verstandhouding met de filmindustrie mag het Filmarchief de films vertonen in een niet-commerciële context.
Wanneer? De opening was aangekondigd voor september 2007. De vertraging is veroorzaakt door stabiliteitsproblemen, een oude stadswal en een ondergrond die volgestouwd bleek met het werfafval van de aannemer van Horta, die het PSK bouwde aan het begin van vorige eeuw. Juli 2008 werd voorzichtig naar voren geschoven als nieuwe datum, maar dat diende nog eens uitgesteld worden. Dit najaar hopelijk meer geluk.

Actor's Boat
Waar? Aan de Akenkaai in het Becodok, naast het Kaaitheater.
Wat? Een unicum: een aak van 82 meter lang en 8,2 meter breed biedt ruimte aan drie bioscoopzalen met 190, 97 en 82 plaatsen, met alle comfort. Een van de grote troeven is de bewaakte parkeerplaats voor tweehonderd wagens. Op de affiche komen arthouse-films uit alle hoeken van de wereld, telkens in hun originele versie met meertalige ondertitels. Bij mooi weer wordt het dek een terras. Het project krijgt financiële steun van de Stad Brussel en van staatssecretaris Brigitte Grouwels (CD&V). De Haven van Brussel verleende een concessie voor een spotprijs.
Wanneer? Het ombouwen van een aak tot een drijvende bioscoop blijkt technisch omslachtig en neemt veel meer tijd in beslag dan gedacht. Na de laatste oplevering, die verwacht wordt tegen september, moet er nog minstens een jaar voor de afwerking worden uitgetrokken.

Cinéma Palace
Waar? In het gebouw uit 1913 van architect Paul Hamesse op de Anspachlaan. Na een glorietijd als bioscoop Pathé Palace stond het jaren te verkrotten tot het onder de naam Kladaradatsch in de jaren 1990 weer een zeer geliefde bio­scoop was. Na een faillissement voerden de Franse en de Vlaamse Gemeenschap een bitse strijd om het gebouw over te kopen. De Franse Gemeenschap legde vijf miljoen euro op tafel en investeerde nog eens een miljoen om de bioscoop om te bouwen tot tijdelijk onderdak voor het Théâtre National. In 2004 ging de Franse Gemeenschap in op het voorstel van de broers Dardenne, filmverdeler Eliane du Bois, consultant Nicole La Bouverie en filmproducent Patrick Quinet om er weer een bioscoop van te maken.
Wat? Minstens drie comfortabele zalen (350, 140 en 70 zitplaatsen). Uitgesproken arthouse. Voorts een educatief luik, evenementen als filmfestivals, concerten en feestelijke avant-premières, bar, restaurant, dvd-ruimte, bureaus en cultuurwinkel.
Wanneer? In 2006 maakte de vzw Le Palace zich sterk eind december 2008 operationeel te zijn. Op het kabinet van de Franse minister van Cultuur Fadila Laanan (PS) spreekt men nu aarzelend over eind 2009. Na de doortocht van het Théâtre National moest er alwéér grondig verbouwd worden. Eisen van de brandweer en van de commissie voor Monumenten en Landschappen dreven de kosten op. Om een vierde filmzaal en een restaurant met opening langs het Sint-Goriksplein te bekostigen, klopte de vzw Palace in januari van dit jaar aan bij Gewest voor een bijkomende subsidie van 2.850.000 euro. Beliris wil dat geld ophoesten op voorwaarde dat het gebouw dan voor een euro eigendom wordt van Stad of Gewest. Dat ziet de Franse Gemeenschap niet zitten: ze besteedde al een fortuin aan het gebouw. Vorige donderdag werd minister Laanan over de zaak geïnterpelleerd. Na de zomer worden de gesprekken tussen de vzw Palace en het kabinet-Laanan hervat.

Cinema Volxem
Waar? In het directeursgebouw van Brasserie Wielemans-Ceuppens, naast Wiels.
Wat? Nog niet helemaal duidelijk. Een soort van centrum voor beeldcultuur of filminitia­tie. Men denkt aan vijf filmzalen, goed voor 850 plaatsen, een documentatiecentrum, leessalon, visieruimte, dvd-boetiek, filmboekenwinkel, bar en restaurant.
Wanneer? Misschien wel nooit. De onderhandelingen met overheden en mogelijke partners lopen nog.

Aventure
Waar? Verstopt in de Centrumgalerij, bij de Beenhouwersstraat.
Wat? De sjofele bioscoop die films een tweede carrière geeft, is de hele zomer gesloten voor een grondige opknapbeurt. Die was, onder ons gezegd en gezwegen, ook absoluut noodzakelijk. Je viel er van je stoel, en niet altijd van de spanning. Het aantal plaatsen blijft hetzelfde. Twee van de drie zalen zullen digitale projecties aankunnen.
Wanneer? De uitbater mikt op september.