Brussel zingt in koor

We zingen wat af met z’n allen, dat blijkt wel uit de vele Brusselse koren die zaterdag 4 juni present zijn in Bozar en het weekend daarna in de KVS. In een repetitiekeldertje neemt Elise Smout, tweede dirigent van het slotconcert in Bozar, de knotsgekke partituur door met het Marokkaanse mannenkoor Saphir Anachid. “Ik lanceer én onderbreek jullie.” “Het zal nodig zijn.”

De wanden van het repetitiekot zijn met mousse gecapitonneerd, kwestie van het geluid binnen te houden in deze dichtbevolkte Bosniëwijk in Sint-Gillis. De cimbalen en trommels blijven aan de kant, het stuk wordt a capella gezongen. Het koor Saphir Anachid begeleidt zichzelf wanneer het traditionele Marokkaanse liederen zingt op trouwfeesten en opendeurdagen. “Voor ons is zingen puur geluk, ook door te zien wat de muziek doet bij degene die ernaar luistert,” zegt Najib: “Hier in België wordt zoveel gezongen door de verschillende talen, denk ik, wat voor die verscheidenheid zorgt. Vroeger hadden mensen ook veel meer gêne om te zingen, maar daar wordt vandaag veel meer ontspannen over gedaan, waarschijnlijk ook dankzij tv-programma’s als The Voice, Idool,...”

Elise Smout begeleidt tijdens het slotconcert vier van de vijftiental koren en ook het publiek dat een voorbereidende workshop kan volgen. “De koren en acht solisten zullen al begonnen zijn met zingen voor het publiek naar binnen kan,” vertelt ze Najib, Youness, Yliasse, Soulimane en Soufiane: “Dan openen de deuren van de Henry Le Boeufzaal zich als de stadspoorten. De stad stelt zich open. Na een korte vlucht over de geschiedenis van Brussel - de Zenne, Europa, Afrika, het Midden-Oosten,... - zingen we met z’n allen dit universele lied, Cities of Diversity.”
“Veel mensen hebben behoefte om te ontsnappen aan hun professionele leven of zelfs aan hun pensionering, en je hebt nu eenmaal je stem ter beschikking. Je hoeft geen instrument te spelen of noten te lezen om toch muziek te kunnen maken.”

Harry Potterachtig
Aan de slag nu. De Dag van de koren komt dichterbij en dit koor moest zoveel trouwfeesten animeren dat er zelfs nog geen tijd was om de partituur voor iedereen te kopiëren. Dan maar als een man achter de pupiter met de achttien vellen met notenbalken. Smout vertaalt eventjes waar de Portugese tekst in het collectieve stuk over gaat, het komt neer op: “mijn ziel zwerft rond”. Youness: “Daarmee is alles gezegd.”
Ze vraagt of Najib een la kan spelen op het elektronisch tafelpianootje, en hij drukt willekeurig enkele toetsen in: “Die la, die la, of die misschien?” Zingende mensen, lachende mensen. Smout zingt voor, en op haar teken zingen de mannen met hun bezwerende stemmen: “Min-ha al-ma va-ga-bun-da se vai Min-ha al-ma va-ga-bun-da se vai” enzovoort. Zij zingen de altpartij, tenoren en bassen zullen invallen met: “mijn ziel, mon âme, mijn hart”.

De Belgische componist en violist Baudouin de Jaer schreef een ambitieus, te gek stuk voor de Brusselaars, op dichtregels van de Portugese Marli Trevisani. Zo wordt de muziek bijvoorbeeld onderbroken door gesproken interventies. Het zijn statistieken die een koorlid uitroept over zijn of haar stad, land, religie,... Soulimane, een wiskundeknobbel, zal daarvoor zorgen: “Hoelang moet het duren?” “Ik lanceer en ik onderbreek je.”

Er zijn clusters waarbij iedereen dezelfde klank zingt, maar in gelijk welke noot, klanken die Tibetaans moeten nagalmen of moeilijke passages zoals snel achter elkaar vijf s’en scanderen. Crescendo, decrescendo, pianissimo en fortissimo of “punchy” zoals Najib het noemt. De woorden “in expertis” moeten “Harry Potterachtig” gemurmeld worden en elk koor heeft ook zijn vogelgeluid. Yliasse verbluft iedereen, zelfs de andere koorleden wisten niet dat hij zoiets kon. Was dat misschien een Marokkaanse vogel? “Nee hoor, een Bélgische vogel, degene die me elke morgen wakker zingt, een kanarie!”
Elk koor zingt ook uit het eigen repertoire, maar fragmentarisch, soms slechts drie noten. Ze kiezen voor de passage “talla è” wat zoiets als “de dageraad” betekent. Een uitdaging is een eigen melodie omzetten in een ritme dat voor alle koren hetzelfde is. Najib schrijft de woorden boven de notenbalk. Youness spot: “Is dat Arabisch?” Maar ze zijn bij de les: “Vijf tellen niets, drie tellen i, vijf tellen niets, is het zo?” vraagt Youness. “Zo is het!” Smout is tevreden.

Bij Bozar beseffen ze dat het een ambitieus concert is. Begeleiders zullen kleurstokken in de lucht steken om de zangers eraan te helpen herinneren waar ze zitten op de partituur. De compositie duurt 45 minuten en moet de dynamiek weergeven van al die zanggroepen, amateur- en professionele koren.

Sonore expo
Ook Wenke Minne zingt in een Brussels koor, Nkorâl, een van de koren die van 10 tot 12 juni in de KVS optreden met het project Uit de bol/Coup de Choeurs. Ze coördineert het Singing Brussels Celebration Weekend in Bozar: “Het is een uitloper van Singing Brussels, wat meer een missie dan een project is, en een onderdeel van het Europese Singing Cities.”
“Hoe van Brussel een zingende stad maken? Het is een erg goede reden om samen te komen. Zingen is laagdrempelig, spreekt beide hersenhelften aan, werkt als een antidepressivum en is heel verbindend. In Bozar repeteert nog elke week het amateurkoor Sing In Bozar, en ook met het personeel vormen we een koortje om eens alles los te gooien.”
Dankzij de samenwerking met Koor&Stem en A Coeur Joie zijn er op de korendag workshops voor alle leeftijden, om je stem te leren beheersen of te leren zingen volgens Congolese of Marokkaanse traditie. Op die dag zullen er overal in Bozar liederen weerklinken uit alle hoeken van de wereld: “Het zal zijn als een sonore expo bezoeken.” Op zondag 5 juni is er ook het slotconcert van Cantania, een ander deelluik van Singing Brussels, dat maandenlang vijfhonderd leerlingen van de Brusselse basisscholen aan het zingen, acteren en knutselen zette. Wenke hoopt dat Singing Brussels in de toekomst zal blijven evolueren, met vele verschillende partners, waarvan Bozar er maar een is.