Werken aan 5 euro per dag: ‘Schering en inslag in Brussel’

Vorig jaar klaagden 227 Brusselse sans-papiers hun abominabele werkomstandigheden aan bij de Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten (OR.C.A.). Dat is het merendeel van alle Belgische klachten en een lichte stijging ten opzichte van vorig jaar. 'Wat we hier binnenkrijgen is maar het laagje sneeuw op het topje van de ijsberg.'

Carine, een 44-jarige vrouw uit Congo, verhuist in 2009 alleen naar Brussel omwille van medische redenen. Om haar leven hier en haar twee studerende zonen in Kinshasa te onderhouden, gaat ze als secretaresse aan het werk bij een gerenommeerde Brusselse arts. Hij betaalt haar in het begin 60 euro per maand, plus 50 cent voor iedere afspraak die ze voor hem regelt.

“Later heeft hij het vaste maandloon verhoogd naar 120 euro, maar dat is natuurlijk nog steeds verre van genoeg om alles te kunnen betalen,” getuigt Carine in La Dernière Heure. Haar werkgever weigert een loonsverhoging. “Dit is pure exploitatie en ik lijd geregeld zwaar honger. Maar ik heb geen papieren en geen rechten, dus wat kan ik doen?”

Planten eten uit hongersnood
Voor haar medische toestand vond Carine al hulp bij Dokters van de Wereld in Brussel. Ze stapte naar eigen zeggen zonder succes naar andere hulporganisaties. “Maar hier hebben we nog niets van haar binnengekregen,” zegt OR.C.A-coördinator Jan Knockaert aan BRUZZ. “Ze mag altijd een beroep doen op ons, want we behandelen jaarlijks honderden zaken zoals de hare in Brussel.” In 2015 waren dat er 227 om precies te zijn. “Dat zijn 227 verhalen zoals die van Carine.”

Knockaert geeft enkele voorbeelden die hij zich uit het hoofd herinnert. “Een Oekraïense jongen, die wekenlang zwartwerkte voor een Brussels bouwbedrijf, viel van de derde verdieping. Hij overleefde de val gelukkig, maar heeft nooit geld gezien. We hebben dat uiteindelijk door de rechtbank gekregen als arbeidsongeval.”

“Of nog: onlangs hadden we een dame die uit Latijns-Amerika overkwam om dag en nacht quasi gratis te zorgen voor een rijke Brusselse oude vrouw. Zij kreeg nauwelijks geld en eten, en dus begon ze zich maar te voeden met planten uit de tuin.”

‘Zwartwerk zit hier ingebakken’
OR.C.A. stapt in zulke gevallen steeds naar de werkgever en probeert de rechten van de sans-papiers gerechtelijk af te dwingen. “De werkgevers zijn zelf vaak gewone Brusselaars, die wat ze doen normaal vinden. We hebben erg veel moeite met bewustmaking. Dat is titanenwerk in een land als België, waar zwartwerk zwaar in de cultuur zit ingebakken.”

Het ergste van al is volgens Knockaert dat maar een fractie van de getroffen sans-papiers effectief hun verhaal komt doen. “Wat we hier binnenkrijgen is slechts het laagje sneeuw op het topje van de ijsberg. 335 mensen geven zich aan, maar in totaal zijn het tussen de 80.000 en 100.000 in heel België. Daarvan zit de grootste groep in Brussel.”