Zweet het eens uit: Kris Cuppens bloot over samenleven

Vijf weken laat journalist Jean-Marie Binst zijn gasten aan het woord vanuit de sauna. Een ruimte waarin iedereen zich letterlijk bloot geeft aan de andere. Filmmaker Kris Cuppens hangt als eerste de kleren aan de haak.

Met zijn diploma architectuur op zak kijkt acteur en filmmaker Kris Cuppens (rechts op de foto) anders tegen de stadsbeleving aan dan de doorsneeartiest. Op zijn achttiende (in 1980) strandde hij uit Limburg in Brussel. Hij bleef er. In Schaarbeek, waar hij zijn zonen van acht en elf leert omgaan met hun stad, kan Cuppens zich niet ontdoen van een protectionistische reflex tegenover Brussel. Op het warmst in de sauna, openen zich de poriën van zijn huid, door Brussel gelooid.

Cuppens: “Ik heb een dubbelhartige houding tegenover deze stad. Het is een experimentele vrijplaats, misschien een voorbode van wat de wereld ooit wordt. Alleen is dat nog niet uitgeklaard, er werd nog geen model voor gevonden. Zowel politici, organisaties als burgers blijven zoekende hoe ze zich in de stad moeten verhouden tegenover de verscheidenheid aan culturen, de bevolkingsaangroei of de verkeersproblematiek.”

Jongeren en migranten komen naar Brussel wonen voor de multiculturele mix. Is dat concreet te vatten? “Als we hier mislukken, zullen we het elders ook niet maken. Hier zou een model kunnen ontstaan van hoe mensen in een stedelijke context met elkaar kunnen omgaan. Alleen blijft het wachten op oplossingen die worden aangereikt. Al zeg ik hiermee niet dat de overheid van geen hout pijlen weet te maken, of een visie zou missen en de stad aan haar lot zou hebben overgelaten. Maar de stilstand stuit me tegen de borst. Dat politici het voorstel van een openluchtzwembad van Pascal Smet (SP.A) durfden weg te lachen, getuigt van een visie die Brussel decennia verlamd heeft. Dat de aanpak van verkeersproblematiek amper steun vindt, is nog zo een rem. Voor velen is minister Smet te voortvarend. Wel, ik denk dat hij de enige is – op Els Ampe (Open Vld) na, - die wat in beweging zet, na voorgangers van het niveau Jos Chabert en Brigitte Grouwels (CD&V). Niet alleen in feiten, maar ook naar ideeën. Waar moet de stadsjeugd met al zijn testosteron naartoe? Geef ze skaterampen, pingpongtafels, geef ze dat zwembad. Hen wat doorsturen, naar Huizingen en Hofstade, om ze daar opnieuw te weren, heeft geen zin.”

Vanop de handdoek willen we weten of omgang met elkaar in de stad te sturen valt. “Een samenleving moet ontmoetingen organiseren. Acties alleen zijn onvoldoende. Er blijven cultuurhuizen met een drempel overeind. Van een cultuurtempel kan maar gesproken worden als er ook mensen van allochtone origine naartoe stromen. Ook bij het schoolfeest en het oudercontact merk je dat zij niet bereikt worden. Al durf ik wel te hopen. De komst van Michael De Cock in de KVS is een lichtpunt, het zal een ander theaterhuis worden, ten goede. Ik liep er al een dramaturg van allochtone origine tegen het lijf. Waar krijgen zij elders hogere kaderfuncties? En ik - bevooroordeeld - die dacht dat het de security man van de KVS was.”

“Ik ben uit het Schaarbeek van Nols (FDF/PRL) vertrokken, dertig jaar terug, na een inbraak in mijn auto. En wat kwam ik in Molenbeek tegen? Nog ergere problemen. Moureaux (PS) was er burgemeester en gaf een vrijgeleide aan wie in zijn plaatje paste. De afschuwelijke verhalen die ik van de ketten hoorde, toen ik theatercursus gaf, zijn nog steeds dezelfde. Meer nog, ze zijn vertienvoudigd. Wie heeft die situatie onderhouden?”

Dringende aanpak
Iemand moet het oplossen. Hebben we een 9/11 nodig om schouder aan schouder te staan, schreef Cuppens in onze stadskrant vijf jaar geleden. En toen kwam 22/3. Is hij een visionair? Cuppens: “Eigenlijk heeft het nog verbazingwekkend lang geduurd. Iedereen zag het aankomen. Ik wil de situatie in Brussel niet vergoelijken, maar kijk eens in welke toestand die gastjes moeten leven. Ze overleven op straat, vallen overal buiten, worden wat beziggehouden, op school en elders. Als je dat extrapoleert uit Molenbeek naar heel Brussel, en dan nog de bevolkingsaangroei in een kwarteeuw tijd erbij neemt, dan is de toestand alleen maar geëxplodeerd. Het wordt een titanenwerk om het hiaat aan achterstand te helpen inhalen. De jeugd is niet mee, omdat we hen niet helpen en de weg tonen.”

“Wanneer worden er eens keuzes gemaakt, afgestemd op het echte samenleven. Zoals de dringende aanpak van het Franstalige onderwijs, dat stiefmoederlijk wordt behandeld met alle gevolgen van dien? Toen ik architectuur ging studeren was mijn visie over ruimte ‘De villa van Krimson’ uit Suske en Wiske, terwijl anderen al wat anders gezien hadden. Ik moest zelf de sprong maken om mijn perspectief te verbreden. Gelukkig hebben mensen me de weg gewezen, door me als tiener progressieve films te laten zien, me te prikkelen voor geschiedenis, voor Frans. Zo moet ook iemand die Brusselse jeugd bij de hand nemen, zeg ik. Uit onwetendheid zullen ze alleen nooit vinden hoe theater, muziek en cultuur verrijkend werken.”

Als we vragen of het lukken zal om ontmoetingen te bewerkstelligen, blaast Cuppens: “Dat is alleen mogelijk als je de (semi)publieke ruimte – niet alleen de stedelijke, maar ook de taligheid, de scholen - goed organiseert. Niet uw mobiele sauna, maar een grote voor honderd mensen, dat hebben we elke week in elke gemeente nodig. En laat de burger er met de politici praten in hun blote kont, zodat je geen partijkleur ziet.”

“Als architect mag ik zeggen dat er veel te weinig caféterrassen in de stad zijn. Dat is nog zo’n plek voor ontmoeting: die cultuurvermenging moet ook op het terras van het theehuis mogelijk gemaakt worden. Als iedereen het kunstencentrum Recyclart als referentie neemt, dan zeg ik ja – mooi. Maar dat is maar één plekje in de stad, en zoals al die toffe: verscholen.”

“Wat in New York de samenleving bijeenhoudt zijn precies die vele publieke plaatsen als squares, basketbalterreinen in wijken, en heel brede trottoirs, Gevolg: mensen komen elkaar tegen. En wat wordt de leuke gespreksaanleiding: een kindje in de kinderwagen, een hond. Toen Kompany zijn café aan de Grote Markt opende, wist ik het al: met een groot tv-scherm richten mensen zich niet naar elkaar. De zaak was snel gesloten. Maar als alle voetballers met hun gigantische salaris alle braakliggende terreinen zouden opkopen en er ketten laten shotten, goed georganiseerd zoals toen zij de kans kregen… dan organiseer je het dorpsgevoel in de zin van samenhorigheid in de grootstad. Mijn kritiek is: je kan de problemen niet blauwblauw laten. Gewoon anderen omarmen is niet genoeg. Je moet het verdorie organiseren, en de pers moet daar blijven op hameren. Kom. Geef me die berkentakjes eens.”

Vijf weken laat journalist Jean-Marie Binst zijn gasten aan het woord vanuit de sauna. Een ruimte waarin iedereen zich letterlijk bloot geeft aan de andere. Met de kleren aan de haak zijn taboes geen optie meer. De vrije debatcultuur bij uitstek, zoals de Finnen het ooit bedachten.

De 'hete' momentopnames vonden plaats in de saunatruck Firefit, een sociaal kunstwerk van Dida Zende, die speciaal voor honderd jaar onafhankelijkheid van Finland naar Brussel is overgebracht.

BRUZZ-'Zweet het eens uit' staat in het teken van 'Sweating for Europe', een sociaal project van het Fins Cultureel Instituut voor de Benelux, in samenwerking met het Goethe-Institut Brüssel, Alliance Française de Bruxelles-Europe met steun van EUNIC-Brussel, Bozar, e.a.