'Grosse Freiheit': krachtig en filosofisch gevangenisdrama

Een man wordt verschillende keren tot een celstraf veroordeeld omdat hij met andere mannen vrijt. Grosse Freiheit van Sebastian Meise is even intiem als ontluisterend.

1969. De mens is in staat tot maanwandelingen, maar nog niet om in te zien hoe onmenselijk het is om homoseksualiteit met een celstraf te beantwoorden. En dus maakt Hans de historische gebeurtenis in de gevangenis mee. Het is niet de eerste keer dat zijn liefde voor mensen met hetzelfde geslacht en zijn seksualiteit hem in de Duitse gevangenis doen belanden. Maar liever bajesklant dan zich laten beteugelen. Liever achter tralies dan in vrijheid die geen vrijheid is.

Zijn voormalige celgenoot Viktor doet er alles aan om opnieuw met hem samen te hokken. En zeggen dat hij zijn homofobie aanvankelijk niet onder controle had. Nadat Hans het met iets te veel geweld heeft opgenomen voor een belaagde gay, belandt hij in een isolatiecel. Daar heeft hij de tijd om terug te denken aan zijn eerdere verblijven in de gevangenis. De wreedste was die van 1945. Van het concentratiekamp was hij rechtstreeks overgebracht naar een gevangenis om de rest van zijn straf uit te zitten. De ingewikkeldste was die van 1957, toen hij zich ook bekommeren moest om zijn eveneens opgesloten geliefde Oskar.

Guur en intiem
Sebastian Meise overhaast zich niet in zijn krachtige, sporadisch erg tedere en filosofische gevangenisdrama, dat in de prijzen viel in het Un Certain Regard-luik van het Festival van Cannes. De Oostenrijkse regisseur neemt de tijd die nodig is om decennia te overspannen zonder de geloofwaardigheid in het gedrang te brengen of het realisme van de grauwe locatie te verprutsen.

Het scenario zit goed in elkaar. Het gaat niet om het concentratiekamp, noch om moraliseren of aanklagen. De focus ligt minder op Hans' liefdesleven dan op de evolutie tussen celgenoten Hans en Viktor. De aanvankelijke vijandigheid wordt koude oorlog, de koude oorlog tolerantie, de tolerantie afhankelijkheid. De omstandigheden zijn te bar, deprimerend en moeilijk om er elkaar op gezette tijden niet door te loodsen. De tot elkaar veroordeelde mannen – bepaald geen lieverds, verkijk je daar niet op – kleven er geen woorden op. Zoals in bijna alle goede films zie en voel je wat niet wordt uitgesproken.

Dat het in de gure realiteit van een gevangenisgebouw toch tot een aangrijpende intimiteit komt, is deels de verdienste van Crystel Fournier, die eerder achter de camera stond op de sets van drie films van Céline Sciamma. Maar ook Franz Rogowski (A hidden life, Undine) heeft een ruim aandeel in het welslagen van de film. Hij laat subtiel en toch helder Hans' blessures zien, zijn gevaarlijke kant en zijn bijna heroïsche weerstand.

1969 is niet zomaar het eindpunt van de film. In dat jaar versoepelde Duitsland de beruchte Paragraaf 175, het in 1871 ingevoerde, door de nazi's misbruikte wetsartikel dat geslachtsverkeer tussen mannen criminaliseerde. Versoepelde. Paragraaf 175 werd pas in 1994 afgeschaft.

GROSSE FREIHEIT
DE, dir.: Sebastian Meise, act.: Franz Rogowski, Georg Friedrich, Thomas Prenn