Lunchvoorstelling met leverworst

Theater op de middag is het lunchtheaterprogramma waarmee Bozar om de twee weken op dinsdag om 12.40 uur 's middags een productie presenteert die nog niet eerder in Brussel te zien was. Komt daar volk op af? Jazeker. We gingen afgelopen week kijken naar Niets is onmogelijk, een stuk van de voor de gelegenheid verenigde gezelschappen Olympique Dramatique en Lazarus, dat vorig jaar in oktober in première ging in Antwerpen. Zaal M, die plaats biedt aan 480 toeschouwers, zat afgeladen vol. Meer dan de helft van de zitjes was ingenomen door scholieren, van wie er één iets te luide nasale klanken voortbracht in zijn spontane reacties op alle scènes en replieken die hij grappig vond, maar de rest luisterde behoorlijk gedisciplineerd en aandachtig, maar enthousiast.

Niets is onmogelijk is een bewerking van De zelfmoordenaar van de Russische schrijver Nikolaj Erdman uit 1928. Omdat dat stuk nogal makkelijk als een kritiek op het jonge communistische regime gelezen kon worden, werd het door Stalin en zijn opvolgers verboden en pas in 1982 weer opgevoerd. Lazarus en Olympique, aangevuld met de komische supertalenten Ruth Beeckmans en Goele Derick, spelen het nogal makkelijk als 'typisch Russisch' te bestempelen stuk met passie en zin voor humor en overdrijving.

Het stuk is niet bepaald kort, maar kent een vrij eenvoudig verloop. Hoofdpersonage Semjon Semjonovitsj Podsekalnikov is zonder werk komen te zitten, en dat krenkt zijn trots. Zijn trots als man, waardoor hij zich onuitstaanbaar gaat gedragen ten opzichte van zijn vrouw en zijn schoonmoeder, en zijn trots als mens. De relatie tussen man en vrouw wordt in deze bewerking behoorlijk aangezet, maar de klemtoon ligt thematisch toch vooral op de verhouding tussen de arme kleine man en de verpletterende hogere machten.

Bij de geringste suggestie van Podsekalnikov dat zelfmoord misschien een oplossing zou kunnen zijn, dagen er (allegorische) figuren op die zijn zelfmoord willen verzilveren. In plaats van te sterven omwille van het stuk leverworst dat hij moet ontberen, zou Podsekalnikov immers evengoed kunnen beweren dat hij wil of moet sterven voor een politiek ideaal, een onmogelijke liefde, de jeugd, de middenstand... Plots wordt aan de onbetekende Rus dus de prangende vraag voorgelegd waarvoor hij zou willen sterven, en wordt zijn waardeloze leven alsnog een stukje symbolisch kapitaal, dat hij naar believen kan inzetten.

De liefde zou een optie kunnen zijn, maar in dit politieke stuk wordt Podsekalnikov dus vooral de politieke optie opgedrongen. Een opposant met een opgeplakte Raspoetin-baard komt hem vertellen dat er behoefte is aan dode idealisten, aan martelaars voor de goede zaak die de gevestigde waarden nog eens goed van alles de schuld geven alvorens ze de verontwaardiging die ze bij hun medestanders willen opwekken, met hun leven afkopen.

Een duidelijk nadeel aan die machtspositie is dat ze per definitie van zeer korte duur is: wat baat het om eens goed je gedacht te zeggen als je daarna voor eeuwig moet zwijgen? Bovendien is dat 'gedacht' ook niet zo makkelijk scherp te stellen. Wie of wat moet precies aan de kaak worden gesteld, waarom en met welk doel? "Ik kan doen wat ik wil" (niets is onmogelijk), stelt Podsekalnikov vast, maar onmiddellijk volgt de vraag: "Wat wil ik?" Het stuk suggereert dus dat een concrete honger naar leverworst nogal eens makkelijk wordt geherinterpreteerd als een vage honger naar (politieke, amoureuze,...) verandering, of die nu de Russische revolutie betreft, of 'kracht van verandering' in het Antwerpen van 2012. (En door de kreet 'Zet die ploat af' te gebruiken bieden de makers aan N-VA'ers de mogelijkheid om ook in dit stuk weer probleemloos een aanval te zien.)

Op het eind blijkt het leven dan toch de moeite waard om geleefd te worden, en willen de makers met hun ongebreidelde spelplezier ook duidelijk maken dat hun stuk het ook waard is opgevoerd te worden.

Theater op de middag, nog tot en met 23 april in het PSK: 02-507.82.00, www.bozar.be. Niets is onmogelijk nog op 22 januari in Bronks: 02-219.99.21, www.bronks.be