Atelierbezoek: Tom Schamp

“We eten tegenwoordig heel wat parmezaan. En Côte d’Or,” licht Tom Schamp de stapel knutselmateriaal toe die hij van zijn thuisbasis in Wemmel heeft meegebracht naar zijn atelier in Jette. De houten kaasdoosjes worden omgetoverd tot een grote mozaïek van schilderijtjes, de kartonnen chocoladeverpakking doet dienst als “perfect absorberend” verfpalet. Het knettert creatief in het hoofd van de illustere illustrator die van zijn beelden voor pers, reclame en (zijn eigen) prentenboeken uitbundige maar harmonische, gedetailleerde maar overzichtelijke, en diepe, volronde maar toonvaste kleurontploffingen heeft weten te maken. Of hij nu Otto door de stad volgt of Koning Torelore op een heerlijk contrair eiland zet, alfabetten tot leven wekt of in het gezelschap van schrijvers de zoo bezoekt en door de lens van een camera gluurt, altijd blijken zijn beelden verhalen te vertellen die een zinnenprikkelende hoeveelheid aan kinetische energie bevatten. “Als je een boek maakt, probeer je je in te beelden hoe mensen, grote of kleine, ernaar zullen kijken. Je probeert er een ritme in te krijgen, maar ik wil er altijd heel veel in steken, een beetje zoals ik babbel: associatief begin ik er dingen bij te betrekken die daar helemaal niet horen. ‘Dépouiller, Tom!’ hebben ze me ooit aangeraden. Hou het sober. Ze hebben mij al aan een mast vastgebonden, maar geholpen heeft het nog niet...” (Lacht)

In Little big books, een uitgave van Gestalten die de internationale fine fleur van de hedendaagse kinderboekenillustratoren verzamelt, krijgt Tom Schamp liefst twee spreads toebedeelt. En dan te bedenken dat zijn boekavonturen te danken zijn aan de eenvoudige dingen des levens. “Ik ben nu twintig jaar aan het werk in het vak. De eerste tien jaar was dat vrijwel alleen met pers en reclame, met slechts af en toe een boek ertussen. De laatste tien jaar is dat echt gekanteld. Een beetje de schuld van onze kinderen, denk ik. (Lacht) Voor mij waren kinderboeken vroeger te abstract. Wij hadden thuis als kind wel dingen te lezen, maar dat waren dan boeken die sowieso in een huishouden rondslingeren, van die typische Mercatorfonds-boeken met afbeeldingen van Bruegel en zo. Ik kan me wel herinneren dat ik daarin bladerde en daardoor geïntrigeerd was, maar het is pas door de kinderen voor te lezen dat ik zin kreeg om zelf à la façon de Richard Scarry of andere helden te gaan tekenen.”

Richard Scarry, de naam is gevallen. De Amerikaanse meester van de antropomorfische kinderboeken die zijn dierenpersonages Busytown op stelten liet zetten, brak door in 1949 in de beroemde Little Golden Books-serie. Tom Schamp maakte onlangs de cirkel rond met Het idee van Pé, een AH Gouden Boekje Deluxe uit de reeks die uitgeverij Rubinstein nieuw leven inblies. “Aan het Belgica-metrostation was vroeger een Franstalig boekwinkeltje. Toen ik hier pas woonde, als 21-jarige, zag ik daar een boek in de etalage van Richard Scarry: Le plus grand livre du monde. Dat heb ik toen onmiddellijk gekocht. Het was voor mij als tekenaar een soort hebbeding. Achteraf bleek dat het helemaal niet zo’n pièce unique was als ik toen wel dacht, maar ik vond het nog altijd toffe tekeningen, al had ik er niet zoveel affiniteit mee. Door de kinderen heb ik dat boek opnieuw uit de kast gehaald. We hebben daar avonden in gesleten. En dat heeft mij er echt toe aangezet om meer te beginnen werken in de kinderboeken.”

Vormen de kinderen ook een spontane toetssteen? “Ja, dat vind ik wel. Zolang ik voel dat mijn kinderen spontaan zijn en dat wat ze zeggen echt uit het hart komt, vind ik hen de allerbest denkbare toetssteen. Maar dat geldt net zo goed voor toevallige volwassen passanten. Maar omdat ik nu toevallig werk voor kinderen en zij toevallig in mijn huis rondlopen, zijn zij dat vaak. (Lacht) Al bepalen ze niet wat ik mooi of leuk vind. Ik heb met hen uitgebreid alles van Hergé doorgenomen, maar ik zal geen Kiekeboes lezen. Ik ga ook niet de boeken maken die zij per se willen lezen. Ze bepalen niet welke projecten ik doe, maar ze bepalen wel voor een stuk mijn leefwereld.”

De leefwereld van Tom Schamp is verdeeld over twee plekken. Thuis werkt hij aan de computer. In zijn atelier in Jette schildert hij. Het is er een vrolijke bende waar geschraagde tafels worden omringd door kleurrijke papieren composities aan de muren en schilderijen op de grond. In het midden van de ruimte staan een eigenhandig gepimpte fiets die ook op zijn nieuwe tentoonstelling in Ukkel is te zien, en decorstukken voor een nieuw boek-, cd- en theaterproject in samenwerking met Maandacht. “La pédale joyeuse” staat op de koersbroek waarmee hij aan is komen fietsen voor ons gesprek. Tom Schamp staat met plezier op de trappers. Verzoeken van een Japanse winkelketen en een groep Duitse studenten waarvoor hij zijn digitale beeldenbank uitvlooit, en een geïllustreerde uitgave van Diderots encyclopedie doorkruisen zijn grote boekprojecten. Die enthousiaste, open geest staat haast in het leven als een heuse Yes Man. “Mm, ik was wel een beetje een Yes Man, maar ik heb intussen gelukkig een vrouw die ook af en toe no zegt. Nu ben ik een Yes But Man. (Lacht) Maar het klopt, illustreren ís voor een deel wel yes zeggen. Het is elke keer opnieuw in een andere wereld binnenstappen, andere mensen binnenlaten, en voortdurend je horizon en je referentiekader verruimen. Vroeger, tussen mijn 20e en 30e, sloot ik me te veel op. Nu verlies ik tijd door vaak ja te zeggen, maar ik til ook minder zwaar aan alles. Ik probeer zoveel mogelijk open te staan en de dingen op me af te laten komen. Het is natuurlijk veel ambitieuzer en intenser als je iets van nul af aan in elkaar steekt, maar die grotere boekprojecten en losse opdrachten verlopen op twee snelheden die ik in evenwicht probeer te houden. Om alle opties open te houden. Misschien een compensatie voor een zekere neiging tot perfectionisme. Deze manier van werken verplicht mij om los te laten.”

“Die affiches aan de muur zijn dit jaar voor die Japanse keten gemaakt. Met die kerstversiering hebben ze hele winkels versierd. Ik heb hen een reeks beelden bezorgd en zij hebben er de affiches mee samengesteld. Het is totale kitsch, helemaal over the top, maar ik vind het wel grappig. Al die figuurtjes zijn bien étonné de se retrouver ensemble. Sommige heb ik echt gemaakt voor mooie, intieme verhaaltjes en dan komen ze in zo’n context terecht. Voor mij is het heel freewheelend tot stand gekomen, door gewoon figuren uit mijn beeldenbank te plukken. Dan ben ik echt aan het spelen.” Het doet Tom Schamp onweerlegbaar deugd. “Als je dingen aan het maken bent, moeten ze zo licht mogelijk blijven in je hoofd. Je mag niet het gevoel krijgen dat je aan een zware bergbeklimming bent begonnen. Je maakt kleine wandelingetjes en uiteindelijk merk je dat je toch boven bent geraakt.”

GEMEENTE: Jette
TENTOONSTELLING: > 19/12, Op reis met het ABC, Dekenij–Kunstenhuis Ukkel (vernissage: 6/12, 18.00)
RECENTE PUBLICATIES: L'ABC de Tom (JBZ & Cie); Das Tollste ABC der Welt (Hanser); Het leukste ABC ter wereld (Lannoo); Otto in de luchthaven (Lannoo)
TOEKOMST: Red de wereld! (Uitgeverij Kannibaal, boek + cd + theatervoorstelling); Lumières, l’Encyclopédie revisitée (Éditions L'Édune)
INFO: www.tomschamp.com

FOTO'S © Heleen Rodiers